Braziliyadagi portugallar
Braziliyadagi Portugallar[1] (portugalcha: Luso-brasileiros) — ajdodlari XVIII-asrdan beri asosan iqtisodiy sharoitlar bosimi ostida Portugaliyadan koʻchib kelgan braziliyaliklarning katta aholisi. 2010-yilgi iqtisodiy inqirozdan keyin Portugaliyadan migratsiya yana koʻpaydi.
Portugal mustamlakachilarining Braziliyaga koʻchishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Braziliya 1500-yilda portugal dengizchisi Pedro Alvaris Kabral tomonidan kashf etilgan, ammo XVI-asr boshlarida mamlakat hukumati barcha saʼy-harakatlarini Hind okeanidagi dengiz yoʻllarida Portugaliyaning hukmronligini taʼminlashga qaratgan. Natijada, Braziliyaning rivojlanishi asta-sekin qaroqchilar, asosan fransuzlar qoʻliga oʻta boshladi. 1530-yildan boshlab Braziliyaning maqsadli Portugal mustamlakasi boshlandi, bu birinchi shaharlar — Kananeya (1531), San-Visente (1532), Portu Seguro (1534) va Iguapi (1538) tashkil etilishi bilan belgilandi. XVI-asrning oʻrtalariga kelib portugal mustamlakachilari qirgʻoqning koʻp qismini oʻzlashtirib, Salvador (Bahia) (1549), San-Paulu (1554) va Rio-de-Janeyro (1565) shaharlariga asos soldilar. Dastlabki portugal mustamlakachilarining aksariyati erkaklar edi. Bular nafaqat koʻngillilar, balki surgun qilinganlar, shuningdek, turli jinoyatlar, asosan oʻgʻirlik va qotillikka suiqasd uchun hukm qilinganlar edi[2].
XVII-asrda Portugaliyadan migratsiya yoʻnalishi birinchi shakar plantatsiyalari yotqizilgan mamlakatning shimoli-sharqiga oʻtdi. Mustamlakachilarning aksariyati shimoliy Portugaliyadan edi[3] va ular orasida koʻplab „yangi nasroniylar“, yaʼni nasroniylikni qabul qilgan portugal yahudiylarining avlodlari bor edi, lekin portugal inkvizitsiyasidan qoʻrqib, ularni yashirincha iudaizmga eʼtiqod qilganlikda gumon qilgan. „Yangi nasroniylar“ va yahudiylarning aniq soni maʼlum emas, ammo Pernambukoda ular oq tanli aholining kamida 14% tashkil qilgan deb ishoniladi. Pernambukoda 1579-1620-yillarda ingenyu (shakar zavodlari) egalarining 32% yahudiylardan edi. Yahudiylar va yangi nasroniylar oilalari bilan Braziliyaga koʻchib oʻtdilar va endogamik nikohga kirishdi, portugallarning koʻpchiligi oilasiz kelgan va hind ayollari hamda qora tanli qullarning avlodlari bor edi.
XVIII-asrda Minas -Jeraisda oltin va olmos konlari topilganidan keyin Portugaliyaliklarning Braziliyaga koʻchishi keskin oshdi[4]. Kolonistlarning aksariyati Portugaliyaning Minho viloyatidan boʻlib, ular Minas-Jerais va Braziliyaning markaziy mintaqalarida joylashdilar, u yerda koʻplab shaharlarga asos soldilar, masalan Ouro Preto, Goias va boshqalar.
XVIII-asrdagi portugal mustamlakachilarining umumiy soni 600 ming kishiga baholanadi. 1700-yilda Portugaliya aholisi 2 million kishidan oshmaganiga va hukumat muhojirlarga koʻplab toʻsiqlar qoʻyganiga qaramay, bu mustamlakachilik davrida Evropadan eng katta migratsiya toʻlqinlaridan biri edi[5].
1748-1756-yillarda Azor orollaridan kelgan koʻchmanchilar[6] Braziliya janubidagi Santa-Katarinaga joylasha boshladilar, ular Rio Grande-du-Sul hududiga ham koʻchib oʻtdilar. Yangi koʻchmanchilar Florianopolis va Porto-Alegri shaharlariga asos solgan. Koʻpincha bular oilalari bilan Yangi Dunyoga koʻchib oʻtgan dehqonlar va baliqchilar edi. Braziliyada portugaliyalik ayollar soni faqat XVIII-asrda oʻsishni boshladi, bu esa oq tanli aholining koʻpayishiga olib keldi[7].
1808-yilda qirolicha Meri I Napoleon armiyasining bosqinidan qochib, 15 000 kishi — zodagonlar, hukumat aʼzolari oilalari bilan Yangi Dunyoga koʻchib oʻtganida, 1808-yilda portugallarning katta qismi Braziliyaga hijrat qilishdi. Ularning aksariyati Rio-de-Janeyroga joylashdi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Notícias do Brasil | Noticias do Brasil, Portugal e países de língua portuguesa e comunidades portuguesas“. 2020-yil 22-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 16-iyul.
- ↑ „A pena do degredo nas Ordenações do Reino“. Qaraldi: 2022-yil 28-avgust.
- ↑ „ENSAIO SOBRE A IMIGRAÇÃO PORTUGUESA E OS PADRÕES DE MISCIGENAÇÃO NO BRASIL“ (deadlink). 2012-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 18-avgust.
- ↑ „PORTUGUESES EM MINAS GERAIS NO SÉCULO XVIII: CULTURA ESCRITA E PRÁTICAS EDUCATIVAS“ (deadlink). 2012-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 18-avgust.
- ↑ Leslie Bethell (1986). «The Cambridge history of Latin America: Colonial Latin America». Cambridge University Press. p.47. ISBN 0-521-24516-8
- ↑ „Emigração Açoriana“. 2012-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 16-avgust.
- ↑ „Os açorianos no Rio Grande do Sul“ (oʻlik havola — tarix ). Qaraldi: 2010-yil 16-avgust. [sayt ishlamaydi]