Braziliya demografiyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Braziliya demografiyasi Braziliya Federativ Respublikasining demografik tuzilishiga umumiy nuqtai nazarni oʻz ichiga oladi. Braziliya aholisi dunyodagi eng xilma-xil aholidan biridir. Aholisi 211,531,000 (2020) boʻlgan Braziliya dunyodagi eng koʻp aholi soni boʻyicha oltinchi oʻrinda turadi.

Braziliyaliklar asosan yevropaliklar, afrikaliklar va janubiy amerikalik hindulardan kelib chiqqan. Braziliya shtatida aholini roʻyxatga olish 1872-yildan boshlab, 1940-yildan esa har oʻn yilda bir marta oʻtkaziladi.

Aholi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maʼlumotlar Braziliya institutlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Aholining oʻsishi
YilAholi±%
189014 333 915—    
190017 438 434+21.7%
192030 635 605+75.7%
194041 165 289+34.4%
195051 944 397+26.2%
196070 119 071+35.0%
197093 139 037+32.8%
1980119 002 706+27.8%
1991146 825 475+23.4%
2000169 799 170+15.6%
2010192 755 799+13.5%
2020211 487 000+9.7%
manba:[1][2]

Braziliya Statistika Byurosining maʼlumotlariga koʻra, 2008-yilda Braziliyada taxminan 189,953,000 aholi bor edi. 2010-yilgi davlat roʻyxatiga koʻra, Braziliyada 192,76 million kishi istiqomat qiladi.

1550-1880-yillardagi Braziliya aholisi turli manbalar asosida hisoblab chiqilgan. Birinchi rasmiy roʻyxatga olish 1873-yilda oʻtkazilgan. Oʻshandan beri aholini roʻyxatga olish har sakkiz yilda bir marta (bir nechta istisnolardan tashqari) oʻtkaziladi. Braziliya Geografiya va statistika instituti koronavirus pandemiyasi sababli 2021-yil uchun boʻlajak aholini roʻyxatga olishni kechiktirdi.

Braziliyada aholining taqsimlanishi juda notekis. Koʻpchilik braziliyaliklar qirgʻoqdan 300 kilometr uzoqlikda yashasa-da, Amazon mintaqasida deyarli hech kim yashamaydi. Shuning uchun mamlakatning qirgʻoqlarida aholi zichligi yuqori va mamlakatning ichki qismida aholi zichligi past.

Braziliya dunyodagi eng koʻp aholi soni boʻyicha oltinchi davlatdir.

  • 1550 - 15.000
  • 1600 - 100.000
  • 1660 - 184.000
  • 1700 - 300.000
  • 1766 - 1.500.000
  • 1800 - 3.250.000
  • 1820 - 4,717,000
    Brasil Populacao.jpg
  • 1850 - 7.256.000
  • 1872 - 9,930,478
  • 1890 - 14.333.915
  • 1900 - 17,438,434
  • 1920 - 30.635.605
  • 1940 - 41.236.315
  • 1950 - 51.944.397
  • 1960 - 70.119.071
  • 1970 - 93.139.037
  • 1980 - 119.070.865
  • Brazil-demography.png
    1991 - 146.917.459
  • 1996 - 157,079,573
  • 2000 - 169,544,443
  • 2010 - 192.755.799[3]
  • 2019 - 214,245,000[4]

BMT hisob-kitoblari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Population of brazil.svg
Brazilian States by Population.svg

2019-yilda oʻtkazilgan World Population Prospects tashkilotining auditiga koʻra, Braziliyada 2018-yilda jami aholi soni 209,469,323 nafarni tashkil qilgan. 2015-yilda 13 yoshgacha boʻlgan bolalar ulushi 23 %, 15 yoshdan 61 yoshgacha boʻlganlar ulushi 69,2 % va ulushi 65 yoshdan oshgan keksa odamlar va 7,8 % dan yuqori.

Xudo Taxminan aholi soni 15 yoshdan kichik aholi (%) Aholining yoshi

15-64 (%)

65 yoshdan oshgan aholi (%)
1950. 53.975.000 41,6 55,5 3,0
1955. 62.656.000 42,0 55,0 3,0
1960. 72.494.000 43,1 53,7 3,1
1965. 84.130.000 43,6 53,0 3,4
1970. 95.982.000 42,3 54,2 3,5
1975. 108.431.000 40,2 56,0 3,8
1980. 122.200.000 38,4 57,6 4,0
1985. 136.836.000 36,9 59,0 4,1
1990. 150.393.000 35,4 60,1 4,5
1995. 162.755.000 32,4 62,6 5,0
2000. 175.786.000 29,7 64,7 5,6
2005. 188.479.000 27,5 66,2 6,3
2010. 198.614.000 24,9 68,4 6,7
2015. 207.848.000 22,5 69,5 8,0
2020. 213.863.000 20,7 69,8 9,5

Aholining tugʻilishi, tugʻilish darajasi va oʻlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fertilite[tahrir | manbasini tahrirlash]

Brazilian States by Population density.svg

Tugʻilishning umumiy koeffitsienti (SUF) — bu ayolning hayoti davomida tugʻilishning umumiy sonini koʻrsatadigan koʻrsatkich. Braziliya geografiya va statistika instituti maʼlumotlariga koʻra, 2015-yilda Braziliyada tugʻilishning umumiy darajasi 1,78 atrofida edi.[5][6]

Yillar 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950
Braziliyada tugʻilishning umumiy darajasi 5,9 5,92 5,95 5,98 6,01 6,04 6,07 6,09 6,12 6,15 6,14
Yillar 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960
Braziliyada tugʻilishning umumiy darajasi 6,13 6,1 6,09 6,08 6,07 6,07 6,07 6,08 6,08 6,07
Population density Brazil 2020.svg
Yillar 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970
Braziliyada tugʻilishning umumiy darajasi 6,05 6 5,94 5,85 5,73 5,6 5,45 5,3 5,15 5,01
Yillar 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980
Braziliyada tugʻilishning umumiy darajasi 4,88 4,76 4,65 4,55 4,46 4,39 4,31 4,24 4,16 4,07
Yillar 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990
Braziliyada tugʻilishning umumiy darajasi 3,97 3,86 3,74 3,62 3,49 3,36 3,23 3,11 3,01 2,91
Yillar 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
Braziliyada tugʻilishning umumiy darajasi 2,83 2,76 2,69 2,64 2,59 2,54 2,48 2,43 2,37 2,3
Yillar 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Braziliyada tugʻilishning umumiy darajasi 2,23 2,16 2,1 2,03 1,98 1,93 1,88 1,85 1,82 1,8
Yillar 2011 2012 2013 2014 2018
Braziliyada tugʻilishning umumiy darajasi 1,79 1,77 1,75 1,74 1.75

Tugʻilganlar va oʻlganlar soni[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yil Aholi Tirik tugʻilganlar soni Oʻlganlar soni Tabiiy oʻsish Umumiy tugʻilish darajasi Umumiy oʻlim darajasi Tabiiy oʻsish darajasi SUF
1999 3.256.433 938.658 2.317.775
2000 3.206.761 946.686 2.260.075
2001 3.115.474 961.492 2.153.982
2002 3.059.402 982.807 2.076.595
2003 3.426.727 1.005.882 2.420.845
2004 3.329.120 1.025.981 2.303.139
2005 3.329.431 1.010.052 2.319.379
2006 3.172.000 1.037.504 2.134.496
2007 3.080.266 1.050.408 2.029.858
2008 3.107.927 1.074.889 2.033.038
2009 3.045.696 1,098,384 1.947.312 1,906
2010 192.755.799 2.985.406 1.132.701 1.852.705 14.3 5.8 8.5 1,869
2011 3.044.594 1.163.740 1.880.854 1,833
2012 3.030.364 1.172.443 1.857.921 1,801
2013 2.989.981 1.195.913 1.794.068 1,770
2014 3.041.568 1.208.587 1.832.981 1,742
2015 3.058.783 1.244.558 1.814.225 14.4 6.0 8.4 1,716
2016 206.081.432 2.903.933 1.288.856 1.615.077 13,5 6,2 7,3 1,692
2017 207.660.929 2.962.815 1.292.297 1.670.518 14.3 6.2 8.1
2018 208.494.900 2.983.567 1.298.579 1.684.988 14,3 6,2 8,1
2019

Manba:[7][8]

etnik guruhlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Braziliya koʻp millatli mamlakat boʻlib, u asl tubjoy amerikalik aholi punktlaridan boshlangan, Amerika qitʼasi kashf etilgandan keyin Portugaliyaning Evropa mustamlakachiligining kuchli jarayoni bilan davom etgan va afrikalik qullarni mustamlakachi Braziliyaning mahsuldorligiga sezilarli darajada kiritish bilan davom etgan. Mustaqillikka erishgandan soʻng mamlakatning immigrantlarni jalb qilish siyosatidan tashqari, bu soʻnggi migratsiya oqimi asosan yevropaliklar va arablar va kamroq darajada Sharqiy Osiyodan keladi. Genetika tadqiqotlari, asosan, Braziliya aholisida uch irqchilikning bu aralashmasidan dalolat beradi, muhimlik tartibida, birinchi navbatda, Evropa hissalari, soʻngra Afrika va mahalliy hissalar bilan:[9][10]

Avtosomal genetik merosning milliy oʻrtacha koʻrsatkichlari
genetik oʻrganish yevropa hissasi afrika hissasi mahalliy hissa
Oliveyra; 2008-yil 65,9% 24,8% 9,3%
Lins va boshqalar, 2009 77,1% 14,3% 11,5%
Oliveyra, 2008-yil 59,9% 25,0% 15,1%
Lins va boshqalar, 2009 62,0% 21,0% 17,0%

Biroq, bu hissalar butun mintaqa boʻylab bir xil emas, Evropaning Braziliya janubidagi hissasiga koʻproq tendentsiya, mamlakat sharqiga koʻproq Afrika hissasi va Braziliya shimoli va gʻarbiy qismiga koʻproq mahalliy hissa qoʻshgan. mintaqa, xususan Amazonda:[11]

Ushbu qoʻshimchalarning aralashmasiga kelsak, tadqiqotchi Fransisko Lizkano, tarixshunoslik maʼlumotlariga koʻra, etnik guruhlar va aralashmalarning nisbati 53,8% criollos, 39,1% pardos, 6,2% Afropur, 0,5% Sharqiy Osiyo va 0,4% boʻlishini taxmin qildi.

Vaziyat mamlakatning demografik hajmiga qarab mutlaq maʼnoda oʻzgarib turadi, garchi mahalliy aholining foizi mamlakat ichida kichikroq vakillikka ega. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Lotin Amerikasidagi tub aholi oʻrtasida oʻtkazgan tadqiqotiga koʻra, 1992-yilda Braziliyada 1,5 million tub aholi yashagan.[12]

Tillar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Portugal tili (rasmiy va eng koʻp gapiriladigan til)

Din[tahrir | manbasini tahrirlash]

Braziliya xristianlar soni boʻyicha dunyoda AQShdan keyin ikkinchi oʻrinda turadi. Bu, shuningdek, eng gavjum katolik mamlakati. Cherkov rasmiy ravishda davlatdan ajratilgan.

2010-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, 65% katolik, 22% protestant, 2% spiritizm, 3% boshqa dinlar va 8% dinsizlar. Protestantlar ulushi katoliklik ziyoniga 20-asr oxirida keskin oʻsdi. Muhim protestant mazhablari - Pentikostal, Evangelist, Baptist, Adventist, Lyuteran va Islohotchilar.

Taʻlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

15 yoshdan oshgan braziliyaliklarning 60-80% savodli. Braziliyada 7-12 yoshdagilar uchun majburiy taʼlim mavjud. Boshlangʻich maktab 4-5 yil davom etadi, keyin umumiy taʼlim, kasb-hunar taʼlimi va xususiy kasb-hunar maktablari ikkiga boʻlinadi. Birinchi daraja - toʻrt yillik oʻrta maktab, ikkinchi daraja - uch yillik kollej. 1900-yilgacha Braziliyada universitet yoʻq edi; Mavjud universitetlarning eng muhimlari: 1920-yilda tashkil etilgan Rio-de-Janeyro, 1934-yilda tashkil etilgan San-Paulu, 1934-yilda tashkil etilgan Portu-Alegre, 1912-yilda tashkil etilgan Kuritiba, 1946-yilda tashkil etilgan Salvador, 1946-yilda tashkil etilgan Resifi, Belo-Orizontida tashkil etilgan universitetlar. 1927-yilda, Brazilia esa 1960-yilda tashkil etilgan. Universitetlarning aksariyati davlat universitetlari, ammo mamlakatda xususiy katolik universitetlari ham mavjud.

World Factbook demografik statistikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Brazil population pyramid 2005.png

Quyidagi demografik statistika, agar boshqacha koʻrsatilmagan boʻlsa, The World Factbook dan olingan[13]

Millati

  • ism: braziliyalik(lar)
  • sifatdosh: braziliyalik

Aholi[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 211 715 973

Tillar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Etnik guruhlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Yevropa | asosan portugallar 47,7%
  • Kaboklo, Kastizo 22,3%
  • Mulatto, Quadroon, Octoroon 20,1%
  • Qora braziliyaliklar 7,6%
  • Osiyo 1,1%
  • Mahalliy aholi 0,4%
  • Roman 0,4%
  • Yevroosiyo, Hafu 0,3%

Savodxonlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Jami aholi: 92,6%
  • Erkak: 92,2%
  • Ayol: 92,9% (2015-yil)

Dinlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • Rim-katolik 64,6%
  • Boshqa katoliklar 0,4%
  • protestantlar 22,2%
  • Adventist (shu jumladan ettinchi kun adventistlari va adventistlar vaʼda cherkovi) 6,5%
  • Xudoning Assambleyasi 2,0%
  • Braziliya xristianlar jamoati 1,2%
  • Xudo Shohligining Umumjahon cherkovi 1,0%
  • Boshqa protestantlar 11,5%
  • Boshqa xristianlar 0,7%
  • Spiritist 2,2%
  • Boshqa 1,4%
  • Yoʻq 8%
  • Aniqlanmagan 0,4%

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Históricos dos censos demográficos“. Instituto Brasileiro de Geografía e Estatística. Qaraldi: 24. 10. 2017.
  2. ↑ „Projeção da população do Brasil e das Unidades da Federação“. Instituto Brasileiro de Geografía e Estatística. 10. 10. 2017da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24. 10. 2017. Wayback Machine saytida arxivlandi (2017-10-10).
  3. ↑ „Portal Brazil“. Brasil.gov.br (2017-yil 30 avgust).
  4. ↑ „IBGE - Projeção da população“. Ibge.gov.br (2019-yil 26 avgust).
  5. ↑ „IBGE – 2010 Census: Country faces decline of fertility“. Ibge.gov.br. 17. 1. 2013da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 30. 8. 2017.
  6. ↑ „Tabela 1.3.1 - População residente, por cor ou raça, segundo o sexo e os Sexo e grupos de idade : Brasil - 2010“. Ibge.gov.br. Qaraldi: 30. 8. 2017.
  7. ↑ „United Nations Statistics Division - Demographic and Social Statistics“. unstats.un.org.
  8. ↑ „Estatísticas Vitais - Mortalidade e Nascidos Vivos“. TABNET - Ministerio da Saúde. Qaraldi: 29. 6. 2018.
  9. ↑ „Indigenous population in Brazil“. Instituto Socioambiental (10-may 2016-yil). 24-iyul 2016-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-yanvar 2022-yil. Wayback Machine saytida arxivlandi (2016-07-24).
  10. ↑ „The World Factbook – People“ (en). CIA (12. maaliskuuta 2009). 22-dekabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 21-yanvar 2022-yil.
  11. ↑ "In Amazonia, Defending the Hidden Tribes", The Washington Post, 8-iyul 2007-yil.
  12. ↑ 2008 PNAD, IBGE. „População residente por cor ou raça, situação e sexo“.
  13. ↑ Census 2000, IBGE. „População residente por cor ou raça e religião“.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Braziliya_demografiyasi&oldid=2919868" dan olindi