Bragg–Wulff sharti

Bragg–Wulff sharti – toʻlqin uzunligini oʻzgartirmay kristalldan sochilgan rentgen nurlarining interferension maksimumlari vaziyatini belgilovchi shart. Ingliz fizigi Lawrence Bragg va rus fizigi Georg Wulff tomonidan bir-biridan mustaqil ravishda 1913-yilda topilgan. Kristallardan faqat rentgen nurlari emas, balki u nurlar sochilganda (elektronlar, protonlar va neytronlar difraksiyasida) ham Bragg–Wulff sharti bajariladi.

Bragg qonuni

Agar kristall bir-biridan d masofada joylashgan parallel atom tekisliklari toʻplami sifatida qaralsa, u holda difraksiya jarayoni ushbu tekisliklar tizimidan nurlanishning aksi sifatida ifodalanishi mumkin. Intensivlik maksimallari (difraksiya maksimallari) faqat ushbu tizim tomonidan aks ettirilgan barcha atom tekisliklari bir xil fazalarga ega boʻlgan yoʻnalishlarda paydo boʻladi.

Bragg–Wulff sharti quyidagicha ifodalanadi:
$2d\sin \theta =n\lambda$,

bu yerda $n$ – aks ettirish tartibi deb ataladigan musbat butun son, $\lambda$ – tushayotgan nurning sirpanish burchagi.

Agar burchak shartni qondirsa, u Bragg burchagi deb ataladi. Difraksiya nurlari polga birlamchi nurga 2 m burchak ostida tarqaladi. Har bir berilgan atom tekisligi tizimi uchun Bragg–Wulff shartni mos ravishda koordinatalar tizimini tanlash orqali uch oʻlchovli panjaradagi umumiy interferentsiya sharoitlaridan olish mumkin.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil