Boris Lyatoshinskiy

Boris Lyatoshinskiy
Tavalludi	3-yanvar 1895-yil  Jitomir, Rossiya imperiyasi
Vafoti	15-aprel 1968-yil(1968-04-15) (73 yoshda)  Kiyev, Ukraina SSR, SSSR
Fuqaroligi	SSSR
Kasbi	bastakor, dirijyor, musiqa oʻqituvchisi
Faoliyat yillari	1920—1968
Otasi	Nikolay Liatoshynsky
Mukofotlari
Imzosi

Boris Nikolayevich Lyatoshinskiy (ukraincha: Борис Миколайович Лятошинський; 3-yanvar 1895-yil, Jitomir, Rossiya imperiyasi – 1968-yil 15-aprel, Kiyev, Ukraina SSR, SSSR) – ukrainalik sovet bastakori, dirijyor va oʻqituvchi, Ukraina musiqasida modernistik yoʻnalishning asoschilaridan biri boʻlgan. Ukraina SSR xalq artisti (1968). Ikki marta Stalin mukofoti sovrindori boʻlgan (1946, 1952).

Lyatoshinskiyning taniqli talabalari orasida Yan Frenkel ham bor.

Hayoti

Lyatoshinskiy 1985-yil 3-yanvarda Jitomirda ziyolilar oilasida tugʻilgan. Otasi Nikolay Leontyevich Lyatoshinskiy (1861—1920) oʻqituvchi boʻlgan boʻlib, oʻqituvchilik faoliyati bilan bir qatorda tarix fani sohasida ham ilmiy ish bilan shugʻullangan. Otasi Jitomir, Nemirov va Zlatopildagi gimnaziyalarning direktori boʻlib ham ishlagan. Onasi Olga Borisovna fortepianoni mahorat yaxshi chalgan va xonanda boʻlgan.

1918-yilda avliyo Vladimir nomidagi Kiyev universitetining huquqshunoslik fakultetini, 1919-yilda esa Kiyev konservatoriyasini R. M. Glierning kompozitsiya sinfida tugatgan. 1920-yildan boshlab Kiyev konservatoriyasida oʻqituvchilik qilgan, 1935-yildan professor unvoniga erishgan (1935—1938 va 1941—1944-yillarda P. I. Chaykovskiy nomidagi Moskva davlat konservatoriyasida professor sifatida faoliyat yuritgan). 1944—1949-yillarda P. I. Chaykovskiy nomidagi Kiyev davlat konservatoriyasining musiqa nazariyasi kafedrasiga rahbarlik qilgan.

1926—1929-yillarda faoliyat koʻrsatgan Zamonaviy musiqa uyushmasi rahbari, Ukraina bastakorlar uyushmasi tashkiliy byurosi aʼzosi (1932—1939), SSSR Bastakorlar uyushmasi tashkiliy qoʻmitasi aʼzosi (1939—1948) boʻlgan. 1939—1941-yillarda Ukraina SSR Bastakorlar uyushmasi rahbari, keyinchalik esa boshqaruv aʼzosi lavozimlarida ishlagan. Ulugʻ Vatan urushi boshlanishi bilan Moskva konservatoriyasi joylashgan Saratov shahriga koʻchirilgan va u yerda oʻqituvchilik faoliyatini davom ettirgan. Oʻsha paytda Saratovda Ukraina partizan harakatiga moʻljallangan „Taras Shevchenko“ radiostansiyasi tashkil etilgan. Lyatoshinskiy rafiqasi Margarita Sarevich bilan birgalikda ushbu radiostansiya eshittirishlarida muntazam ishtirok etgan. Boris Nikolayevichning urush yillaridagi bastakorlik ijodi juda samarali boʻlgan.

Lyatoshinskiy uch yil davomida „Ukraina kvinteti“, 4-sonli torli kvartet, torli kvartet uchun ukrain xalq kuylariga asoslangan syuita, yogʻoch puflama cholgʻular kvarteti uchun syuita, 2-sonli trio, fortepiano uchun syuita va prelyudiyalar, Maksim Rilskiy va Volodimir Sosyura sheʼrlariga romanslar yaratdi, shuningdek, saksondan ortiq ukrain xalq qoʻshiqlarini qayta ishladi.

1944-yilning yozida Lyatoshinskiy Ukrainaga qaytib keldi va darhol Kiyevning musiqiy hayotiga qoʻshilgan. 1944-yildan oʻlimiga qadar Rolit yozuvchilar uyida yashagan, u yerda bastakorga yodgorlik taxtasi oʻrnatilgan. Lyatoshinskiy Ukraina filarmoniyasining badiiy rahbari etib tayinlangan, Radio qoʻmitasida musiqa maslahatchisi boʻlib ishlagan, Kiyev konservatoriyasida dars bergan.

Mashhur talabalari L. A. Grabovskiy, G. M. Kalinkovich, A. M. Kanershtein, I. F. Karabits, B. V. Levik, V. P. Osadchiy, Y. F. Stankovich, G. P. Taranov, Y. A. Frenkel, I. N. Shamo.

1940-1950-yillarning oxiri Lyatoshinskiyning ijodiy faoliyatida navbatdagi samarali bosqich boʻlgan. Bu davrda bir qator xor va orkestr asarlari, romanslar, kinofilmlar uchun musiqalar yozgan. Eng muhim ijod namunalari qatorida 3-simfoniya, „Grajina“ simfonik balladasi, "Poemu vossoedineniya, " „Na beregax Visli“ poemasiga yozilgan fortepiano konsertini sanab oʻtish mumkin. Urushdan keyingi yillarda Lyatoshinskiyning Taras Shevchenko va Aleksandr Pushkin sheʼrlariga yozilgan xorlari Ukraina xor merosiga katta hissa qoʻshdi.

Ukraina musiqasiga qoʻshgan ulkan hissasiga qaramay, Lyatoshinskiy Sovet Ittifoqining formalizmga qarshi kampaniyasi paytida hokimiyat tomonidan tanqid qilingan.

Lyatoshinskiy 1968-yil 15-aprelda vafot etgan. Kiyevdagi Baykove qabristoniga dafn qilingan.

Mukofotlari

• Ikkinchi darajali Stalin mukofoti (1946) – Ukraina kvinteti uchun
• Birinchi darajali Stalin mukofoti (1952) — " Taras Shevchenko " filmi musiqasi uchun (1951)
• T. G. Shevchenko nomidagi Ukraina SSR Davlat mukofoti (1971 – umrbod) – „Zolotoy obruch“ operasi uchun (1930)
• Ukraina SSR xalq artisti (1968)
• Ukraina SSRda xizmat koʻrsatgan artist (1945)
• Lenin ordeni (24.11.1960)
• Mehnat Qizil Bayroq ordeni
• ikkita Hurmat belgisi ordeni (17.04.1938 – Kiyev davlat konservatoriyasining 25 yilligi munosabati bilan va Sovet Ukrainasi musiqa kadrlarini tayyorlash sohasidagi yuksak xizmatlari uchun va 30.06.1951)
• uchta boshqa orden va medallar bilan mukofotlangan.

Xotira

• B. N. Lyatoshinskiy nomi Jitomirdagi 1-sonli musiqa maktabiga berilgan, unda 2013-yil may oyida uning muzeyi ochilgan.
• 1981-yilda B.Lyatoshinskiy nomi Kiyev kamer xoriga berildi, xor 1992-yil may oyida yangi tashkil etilgan kamer orkestri bilan birlashdi; natijada Boris Lyatoshinskiy nomidagi klassik musiqa ansambli tashkil etildi.
• 1968-yil sentyabr oyida Xarkov musiqa bilim yurtiga B.Lyatoshinskiy nomi berildi.
• 1978-yildan beri Boris Lyatoshinskiy nomi Kiyevning Goloseyev tumanidagi koʻchaga berilgan.