Bağanıs Ayrım
Bağanıs Ayrım | |
|---|---|
| Kend | |
 | |
 Bayroq | |
| 41°5′48″N 45°4′55″E / 41.09667°N 45.08194°E | |
| Mamlakat | Ozarbayjon |
| Avvalgi nomlari | Seyid Ayrım |
| Maydon | 40 km2 (15 kv mi) |
| Markazi balandligi | 886 m m |
| Rasmiy til(lar)i | ozarbayjoncha |
| Milliy tarkib | ozarbayjonlar |
| Vaqt mintaqasi | UTC+4 |
|
| |
Bağanıs Ayrım (avvalgi nomi – Seyid Ayrim) – Ozarbayjon Respublikasining Qazax tumanidagi qishloq[1].
1990-yil 23-martdan 24-martga oʻtar kechasi armanlar tomonidan bosib olingan[2].
Tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]Armanlar Qorabogʻ urushini boshlaganlarida Ozarbayjon hududida sodir etgan birinchi fojia Bağanıs Ayrım qishlogʻida sodir etilgan. Qishloqda 5 kishidan iborat oila shafqatsizlarcha oʻldirilgan va yoqib yuborilgan.
1990-yilning 23-martdan 24-martga oʻtar kechasi Qazax viloyatining Bağanıs Ayrım qishlogʻiga oldindan tuzilgan reja asosida hujum uyushtirilib, 24-mart kuni ertalab armanlar tomonidan ishgʻol qilindi. Shunday qilib, u armanlar tomonidan bosib olingan birinchi ozarbayjon qishlogʻi sifatida tarixga kirdi. Bosqin paytida Bağanıs Ayrım qishlogʻining qurolsiz, begunoh aholisiga qarshi qirgʻin qilindi. 10 kishi halok boʻldi, 15 dan ortiq kishi jarohat oldi. 100 dan ortiq uy-joy boʻlgan qishloq talon-taroj qilindi, aholi qishloqdan olib chiqa olmagan xoʻjalik mollari va chorva mollari armanlar tomonidan oʻzlashtirildi. Elçin İsmayıl Bağanıs Ayrım fojiasi haqida „Bu chinakam fojia edi“ nomli kitob yozgan boʻlib, 1999-yilda „Ozarbayjon nashriyoti“ tomonidan nashr ettirilgan.
2024-yil 19-aprel kuni Ozarbayjon Respublikasi Bosh vazirining oʻrinbosari Şahin Mustafayev va Armaniston Respublikasi Bosh vazirining oʻrinbosari Mger Grigoryan raisligida Ozarbayjon Respublikasi bilan Armaniston Respublikasi oʻrtasidagi Davlat chegarasini delimitatsiya qilish boʻyicha Davlat komissiyasi hamda Armaniston Respublikasi bilan Ozarbayjon Respublikasi oʻrtasidagi Davlat chegarasini delimitatsiya qilish hamda chegara xavfsizligi masalalari boʻyicha komissiyaning sakkizinchi majlisi boʻlib oʻtdi. Yigʻilishda Bağanıs Ayrım, Aşağı Əskipara, Xeyrımlı va Qızılhacılı qishloqlarini Ozarbayjonga qaytarish boʻyicha kelishuvga erishildi[3].
Nomlanishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bağanıs Ayrım oykonimi Qazax tumani Əskipara maʼmuriy hududiy birligidagi qishloq. Coğazçay daryosi boʻyida joylashgan. Uning sobiq ismi Seyid Ayrim edi. Irimning sayyid boʻlimiga mansub oilalar uni sobiq Bağanıs qishlogʻi yaqinida joylashtirgani uchun aholi punkti shunday nomlangan. Qishloq 1990-yil mart oyida arman bosqinchilari tomonidan bosib olinib, butunlay yoqib yuborilgan, aholi esa atrofdagi qishloqlarga joylashgan. Bu etnotoponimdir. Aksariyat turkiy tillarda bağana „eski, oʻtmish“ hamda „sodda“ degan maʼnoni anglatadi. Qozogʻistonda Bakanas (Ili daryosining irmogʻi), Bakanas (Qora Irtishning irmogʻi), Nann-Bakanas, OrtaBakanas, Shet-Bakanas va boshqalar mavjud. Daryolar nomi toponimikada moʻgʻulcha bogon va us soʻzlarining birikmasi sifatida „qisqa daryo“ degan maʼnoni bildiradi. Biroq qishloqqa tegishli boʻlgan sovet davridan oldingi shaharning nomi (Əskipara – „eski qishloq“) ham uni „boʻlginchilar yashaydigan eski qishloq“ deb talqin qilishga imkon beradi[4].
Aholisi
[tahrir | manbasini tahrirlash]2009 yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, qishloqda 610 kishi istiqomat qiladi. Aholisi 288 erkak va 322 ayoldan iborat. [5].
Taniqli kishilari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tahir Musayev (1916-) – ozarbayjon oshigʻi.
Geografiyasi va iqlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Strategik ahamiyatga ega boʻlgan Bağanıs Ayrım qishlogʻi İcevan–Noyamberyan avtomagistrali boʻyida joylashgani bois, bu qishloqni bosib olish kelajakda dushmanning oson harakatlanishi uchun maxsus reja asosida amalga oshirildi. Qayd etish joizki, 600 nafar aholi istiqomat qiladigan Bağanıs Ayrım qishlogʻi Qazax tumanidagi Aşağı Əskipara, Quşçu Ayrım, Xeyrimli, Mazəm qishloqlari bilan chegaradosh. Aholisi asosan dehqonchilik va chorvachilik bilan shugʻullanadigan qishloqning sirli tabiati, koʻplab buloqlari bor. Endilikda Bağanıs Ayrım qishlogʻidan ichki koʻchmanchi sifatida yashayotgan aholi Qazax tumanining turli joylariga kelib qoʻnim topgan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti.
- ↑ „İşğal siyasətinin ilk qurbanı - Bağanıs Ayrım“. anl.az. Qaraldi: 2025-yil 15-mart.
- ↑ „Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiyası üzrə komissiyanın növbəti iclası keçirilib - VİDEO“ (az). Oxu.Az (2024-yil 19-aprel). 2024-yil 19-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 19-aprel.
- ↑ Azərbaycan Toponimlərinin Ensiklopedik Lüğəti.
- ↑ Azərbaycan Respublikası Əhalisinin Siyahıya alınması