Azilxon Nurshayiqov

Azilxon Nurshayiqov
Asl ismi	qozoqcha: Әзілхан Нұршайықов
Tavalludi	1922-yil 15-dekabr Sharqiy Qozogʻiston viloyati, Jarma tumani
Vafoti	2011-yil 12-fevral Olmaota
Ijod qilgan tillari	Qozoq tili va rus tili
Fuqaroligi	SSSR, Qozogʻiston
Faoliyat turi	yozuvchi, Ulugʻ Vatan urushi faxriysi
Janr	Ocherk
Ilk asari	1964-yili „Maxabbat ani“ hikoyasi
Mukofotlari	Parasat ordeni
Veb-sayti
http://nurshaikhov.kz/kz/

Azilxon Nurshayiqov (1922-yil 15-dekabr, Sharqiy Qozogʻiston viloyati, Jarma tumani, Oqbuzau qishlogʻi — 2011-yil 12-fevral, Olmaota) — yozuvchi, Ulugʻ Vatan urushi qatnashchisi. Qozogʻiston SSR Davlat mukofoti laureati (1978). Qozogʻiston xalq yozuvchisi (1990). A.A.Fadeev nomidagi xalqaro mukofot laureati (1987). Sharqiy Qozogʻiston viloyati faxriy fuqarosi.

Biografiyasi

Nayman qabilasining Bura urugʻidan chiqqan.

• Olmaotadagi konchilik institutida, Qozoq pedagogika bilim yurtida, Semeydagi pedagogika institutida tahsil olgan.
• 1941—1945-yillarda Qizil Armiya saflarida urushda qatnashgan. Sheʼr, hikoya va ocherklari oldingi, respublika va viloyat gazetalarida chop etilgan.
• Urushdan keyin KazMUni tamomlagan (1949).
• 1953-yildan 1979-yilgacha „Qozogʻiston pioneri“ (hozirgi „Ulan“) gazetasida boʻlim mudiri, adabiy xodim, boʻlim boshligʻi, „Sotsialistik Qozogʻiston“ (hozirgi „Egemen Qozogʻiston“) gazetasi muharriri oʻrinbosari. .
• 1953—1956-yillarda — Pavlodar viloyati „Qizil tu“ gazetasi muharriri,
• 1961—1963-yillarda respublika „Qozoq adabiyoti“ gazetasi bosh muharriri, Qozoq Sovet tili, adabiyoti va folklor ensiklopediyasi tahririyati mudiri, XXR Adabiyot va sanʼat institutida ilmiy xodim boʻlgan. Qozogʻiston Davlat Fanlar Akademiyasi. Birinchi ocherk, hikoyalar toʻplami 1956-yilda „Alistagʻi rayon“ nomi bilan nashr etilgan.
• 1985-yilda yozuvchi Ulugʻ Vatan urushi faxriylari xotirasi jamgʻarmasini tashkil etish tashabbusi bilan chiqdi, uning faoliyati Ulugʻ Vatan urushi haqidagi dastlabki dalillarni yozib olishga qaratilgan edi.
• 1987-yilda — „Dorogie Pamaya“ harbiy-vatanparvarlik toʻplami uchun A.A.Fadeev xalqaro mukofotiga sazovor boʻlgan.

2011-yili Osiyoda 2011 qishki oʻyinlarida estafetani boshqargan. Bir necha kundan keyin vafot etdi va xotinining yoniga dafn qilindi.

2021-yil 9-mart kuni Maxabbat qiziq mol jildar teleseriali premyerasi Qozogʻiston milliy telekanalida koʻrsatila boshlaydi.

Ijodkorlik faoliyati

• Togʻiz tolgʻau, A., 1977
• Avtoportret, A., 1977
• Shigʻ. jin 2 jild, A., 1992
• Jambilgʻa xar: Askeri estelikter, A., 1996
• Qalamger jane oning dostari, A., 2000
• Oʻmir oʻrnekteri: Adebiy kundelikter, A., 2000
• Maxabbat, qiziq mol jildar (rus tilida, 1980—1982), A., 2002
• Aqiqat pen angiz, A., 2004
• Maxabbat jirlari (rus tilida, 1965—1982), A., 2005
• Mangilik maxabbat jirlari, A., 2005
• Tangd. shigʻ. jin., 10-jild, 2005.

Tarjimalari

I.Buninning ishlarin, M.Sholoxovning „Odam taqdiri“, P.Pavlenkoning „Nashr qilinmagan xat“ hikoyalari, A.Jeykobsonning „Qoʻrquv“ pyesasi, jild. b. asarlarini qozoq tiliga tarjima qilgan.

Davlat mukofotlari

• Qozogʻiston SSR Oliy Kengashining Faxriy yorligʻi;
• 1943-yilda SSSRning „Jasorat uchun“ medali;
• 1944-yilda SSSRning „Jangovar jasorati uchun“ medali;
• 1944-yilda SSSR 3-darajali „Shon-sharaf“ ordeni
• 1945-yil SSSR medali „Germaniya ustidan gʻalaba uchun“;
• 1945-yilda SSSRning „Varshavani ozod qilgani uchun“ medali;
• 1956-yilda SSSRning xizmatlari uchun ordeni;
• 1984-yil SSSR xalqlari doʻstligi ordeni;
• 1985-yilda SSSR 2-darajali Vatan urushi ordeni;
• SSSR mehnat faxriysi medali;
• 1970-yilda „Mehnat uchun Lenin tavalludining 100 yilligi“ medali;
• 1978-yilda „Haqiqat va afsona“ romani uchun Qozogʻiston SSR Abay nomidagi Davlat mukofoti bilan taqdirlangan.
• 1987-yilda A. A. Fadeev nomidagi xalqaro mukofot laureati;
• 1990-yilda u „Qozogʻiston xalq yozuvchisi“ faxriy unvoni bilan taqdirlangan.
• 1995-yilda mustaqil Qozogʻistonning „Xizmati uchun“ medali bilan taqdirlangan.
• 2001-yil „Qozogʻiston mustaqilligiga 10 yil“ medali
• 2005-yilda u Mustaqil Qozogʻiston Respublikasining „Parasat ordeni“ davlat mukofoti va shahzodaning farmoni bilan taqdirlangan.
• 2010-yilda Mustaqil Qozogʻiston Respublikasining oliy davlat mukofoti „ Vatan ordeni“ rahbarining oʻzi tomonidan taqdirlangan (2010-yilda Ostona shahrida, Akor).
• 2010-yilda u Qozogʻiston Respublikasi birinchi prezidentining adabiyot va sanʼat sohasidagi davlat va prezidentlik darajasini oldi.
• Sharqiy Qozogʻiston viloyati faxriy fuqarosi
• Jarma tumani faxriy fuqarosi.

Shaxsiy xususiyatlari

• Harbiy unvon — katta serjant.
• Xobbi — bu suratga olish, yaxshi kitoblar yigʻish.
• Turmush oʻrtogʻi — Halima Kaliakbarovna Oʻzbakanova-Nurshayikova (1922—2001), oʻqituvchi, adabiy hamroh. Qizlari — Nurshayikova Janar Azilxonovna (1949-yilda tugʻilgan), filologiya fanlari doktori, professor, Nurshayikova

Jannat Azilxonovna (1951-yilda tugʻilgan), iqtisodchi; oʻgʻillari — Arnur Azilxonuli (1952-yilda tugʻilgan), energetik, Jannur Azilxonuli (1954-yilda tugʻilgan), elektrotexnika muhandisi.

Xotira

2017-yilda Qozogʻiston Markaziy davlat muzeyida sakkiz yirik yozuvchiga, jumladan Nurshayiqovga bagʻishlangan koʻrgazma ochildi. Ekspozitsiyadan yozuvchining shaxsiy buyumlari, mukofotlari, portretlari, plakatlari va asarlari uchun illyustratsiyalar joy olgan.

2019-yilda Semey shahri koʻchalaridan biriga yozuvchi nomi berildi.

Oʻlimidan sal avval Azilxon Nurshayxov 2011-yilgi Osiyo oʻyinlari sport tadbirida estafetani koʻtargan edi. Bir necha kundan keyin yozuvchi kasalxonada vafot etdi. U Kensay qabristoniga 10 yil oldin vafot etgan rafiqasi yoniga dafn etilgan. Keyinchalik Olma-Otada uning memorial ofisi ochildi.