Ayshe Humashah Xonim Sulton

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Ayshe Humashah Xonim Sulton
Tavalludi 1541-yil
Vafoti 1594-yil Mahmud Xudayining majmuasi
Istanbul Usmonlilar imperiyasi
Bolalari Abdurahmanbey, Mehmedbey, Osmonbey, Saliha Sulton
Otasi Rustem posho
Onasi Mihrimah Sulton

Ayshe Humashah Xonim Sulton (1541-yil, Istanbulda — 1594-yil, Istanbulda) — Rustem Posho va Mihrimah Sultonning yagona qizi va toʻngʻich farzandi. Usmonli sultoni Sulaymon I va Haseki Hurram Sultonning nabirasi[1].

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ayshe Humashah Istanbulda Sulton Sulaymonning qizi — Mihrima Sulton va Buyuk Vazir Rustem Posho oilasida tugʻilgan. U yaxshi taʼlim oldi, sheʼriyatni yaxshi koʻrardi. 1561-yilda Ayshe Humashah boʻlajak Sadr vazir Semiz Ahmed Poshoga (? — 1580) (Guzel Ahmed Posho deb ham ataladi) turmushga chiqadi. Bu nikohdan toʻrt oʻgʻil va ikki qiz tugʻildi. 1575-yil 23-avgustda Ahmed posho va Ayshe Humashah Sulton saroyida yongʻin sodir boʻlib, katta zalga jiddiy zarar yetkazadi va Sulton restavratsiya xarajatlarini qoplash uchun xazinadan 10 000 oltin tanga toʻlashni buyuradi. 1576-yil 15-noyabrda Ayshe Humashah Sulton va Ahmed Poshoning ikki oʻgʻlining sunnat toʻylari katta dabdaba bilan nishonlandi[2].

kkinchi nikoh[tahrir | manbasini tahrirlash]

M.Sureyyaning yozishicha, Nishonji Firidun Bey Ayshe Humashahning amakivachchasi Esmexon Sultonning ikkinchi eri edi. Biroq koʻpchilik tadqiqotchilar anʼanaviy maʼlumotni notoʻgʻri deb hisoblaydilar va Nishanji Feridun Bey Ayshe Humashah Sultonning oʻzi bilan turmush qurgan. Ikkinchi turmush oʻrtogʻi Esmehan E.Alderson Kalaylikoza Ali poshoni eslatib oʻtadi va hatto batafsil maʼlumot beradi: Ali Posho oldingi xotinini haydab chiqarishga majbur boʻladi. " Islom entsiklopediyasi "da quyidagi maʼlumotlar keltirilgan: „Ehtimol, 1582-yil 6-aprelda u Ahmed poshoning bevasi, Mihrimah Sulton va Rustem poshoning qizi Ayshe Sultonga uylangandir. Mish-mishlarga koʻra, u beva Sokolluga uylangan. — Esmexon Sulton“[3].

Uchinchi nikoh[tahrir | manbasini tahrirlash]

1590-yilda Ayshe Humashah uchinchi marta Aziz Mahmud Xudayiga turmushga chiqadi degan maʼlumoti mavjud mavjud.

Bolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birinchi turmushida Ayshe Humashahning farzandlari:

  1. Abdurahmon Bey (vaf. 1597-yildan keyin/1603-yildan keyin)
  2. Shehid Mehmet Bey (Bosniya va Gertsegovinadagi Sanjak Bey; Kupa daryosi jangida halok boʻlgan)
  3. Shehid Mustafa posho (Kilislik Sanjak bey; Kupa daryosidagi jangda vafot etgan)
  4. Usmon Bey (1590-yilda vafot etgan; Edirnekapidagi Mihrimah Sulton masjidida otasi bilan dafn etilgan)
  5. Soliha Sulton (1576-yildan keyin vafot etgan) — Yusuf Sinan Poshoga uylangan

qizining ismi nomaʼlum — u ham Yusuf Sinan poshoga uylangan va undan ikki oʻgʻil va bir qiz tugʻgan[4].

Oʻlim[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ayshe Humashahning vafotidan biroz oldin u oʻgʻli bilan hajga borgan va qaytib kelganidan keyin koʻp oʻtmay Uskudardagi saroyida vafot etgan. U Sulaymoniya masjidida Sulaymon sallasiga dafn qilindi. XVII asrning oxirigacha turbadagi yagona dafn marosimi Mihrima va uning otasi qabrlari edi. Bir maʼlumotga koʻra, Ayshe Humashah oʻzining taxminiy eri Aziz Mahmud Xudayining majmuasiga dafn etilgan, u qurilish paytida u donor boʻlgan[5].

Xayriya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ayshe Humashah onasi bilan birga otasining boyligining merosxoʻri boʻlib, uning xayriya jamgʻarmalariga rahbarlik qiladi. Rustem posho barcha mablagʻlarning ishlashini taʼminlash uchun oʻz boyligini xotini Mihrimaga va qizi Aysha Humashah Sultonga vasiyat qiladi[6].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Börekçi; Günhan. Encyclopedia of the Ottoman Empire (inglizcha). N. Y.: Facts On File, Inc, 2009 — 680 bet. ISBN 978-0-8160-6259-1 0-8160-6259-5. 16-iyul 2022-yilda qaraldi. 
  2. Alderson; Antony D. The Structure of the Ottoman Dynasty (inglizcha). Oxford: Clarendon Press, 1956 — 186 bet. 16-iyul 2022-yilda qaraldi. 
  3. Somel; Selcuk Aksin. The A to Z of the Ottoman Empire (inglizcha). Scarecrow Press, Inc., 2010. 16-iyul 2022-yilda qaraldi. 
  4. Piterberg; Gabriel. An Ottoman Tragedy: History and Historiography at Play (inglizcha), 2003 — 271 bet. ISBN 0520930053, 9780520930056. 16-iyul 2022-yilda qaraldi. 
  5. Emecen; Feridun. Mehmed III (turkcha). İstanbul: TDV İslâm Ansiklopedisi, 2003 — 407—413 bet. 16-iyul 2022-yilda qaraldi. 
  6. Tezcan; Baki. The Second Ottoman Empire: Political and Social Transformation in the Early Modern World (inglizcha). Cambridge University Press, 2010 — 284 bet. ISBN 0521519497, 9780521519496. 16-iyul 2022-yilda qaraldi.