Avstraliya davlat madhiyasi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
 Avstraliya davlat madhiyasi
Soʻz muallif(lar)i Peter Dodds McCormick,, 1878-yil Noyabr
Bastakor Peter Dodds McCormick
Qabul qilindi 1878-yil Noyabr
Audio
Avstraliya davlat madhiyasi

Advance Australia Fair (inglizchadan tarjimasi "Oldinga adolatli Avstraliya") — Avstraliyaning milliy madhiyasi. Shotlandiyalik bastakor Piter Dodds McCormick tomonidan yozilgan qoʻshiq birinchi marta 1878-yilda Avstraliyada vatanparvarlik qoʻshigʻi sifatida kuylangan. U birinchi marta 1974-yilda mamlakat boʻylab oʻtkazilgan soʻrovdan soʻng rasmiy davlat madhiyasi sifatida „Xudo qirolichani asrasin“ nomidan boshqa nomga almashtirdi. 1976-yil yanvar oyida „Xudo Qirolichani asrasin“ qoʻshigʻi qayta tiklandi, ammo 1977-yilda milliy qoʻshiqni tanlash uchun oʻtkazilgan plebissitga koʻra „Oldinga adolatli Avstraliya“ eng koʻp ovozga ega boʻldi va 1984-yilga kelib qayta tiklandi . Qirolicha yoki qirollik oilasi aʼzolari ishtirok etgan ommaviy tadbirlarda qoʻllaniladi. „Oldinga adolatli Avstraliya“ning 1984-yilgi versiyasida qoʻshiqlar McCormickning asl nusxasidan oʻzgartirilgan va qatorlari toʻrtdan ikkitaga qisqartirilgan. 2021-yil yanvar oyida qoʻshiq matni yana oʻzgartirildi.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

"Oldinga adolatli Avstraliya" 1878-yil dekabr oyining boshida shotlandiyalik bastakor Piter Dodds McCormik (1833-1916) tomonidan „Amicus“ (lotincha „doʻst“ degan maʼnoni anglatadi) taxallusi ostida nashr etilgan.[1] Uni birinchi marta Andrew Fairfax 1878-yil 30-noyabrda (Avliyo Endryu kuni) Sidneydagi Yangi Janubiy Uels togʻlik jamiyatining tadbirida McCormik boshqargan konsert guruhi hamrohligida kuylagan.[2][3] Qoʻshiq mashhurlikka erishdi va oʻzgartirilgan versiyasi 1901-yil 1 yanvarda Avstraliya Hamdoʻstligining ochilish marosimida 10 000 atrofidagi xor tomonidan kuylandi. 1907-yilda Avstraliya hukumati uning kompozitsiyasi uchun McCormikni 100 funt sterling miqdorida mukofotladi.[4]

1913-yil 1-avgustda R.B.Fullerga yoʻllagan maktubida McCormik uni „Oldinga adolatli Avstraliya“ni yozishga undagan holatlarni tasvirlab berdi: Bir kuni kechasi men koʻrgazmalar binosida boʻlib oʻtgan ajoyib konsertda qatnashdim, oʻshanda dunyoning barcha Davlat madhiyalari katta xor tomonidan guruh joʻrligida kuylanishi kerak edi. Bu juda zoʻr bajarildi, lekin men Avstraliya uchun bitta nota yoʻqligini juda yomon his qildim. Avtobusda uyga ketayotib, qoʻshigʻimning birinchi misrasini oʻylab topdim va uyga kelganimda uni musiqaga qoʻydim. Men buni avval Tonic Sol-fa yozuvida yozdim, keyin uni Eski notationga yozdim va ertasi kuni ertalab uni asbobda sinab koʻrdim va uni toʻgʻri deb topdim. Ajablanarlisi shundaki, oʻshandan beri bu haqda hech qanday eslatma oʻzgartirilmagan. Soʻzda baʼzi oʻzgarishlar kiritilgan, ammo maʼno bir xil. Bu menga ilhomdek tuyuldi va men soʻz va musiqani juda oson yozdim.[5]

„Oldinga adolatli Avstraliya“ning eng qadimgi ovozli yozuvi Avstraliya qoʻshinlarining Misrga tushishi (taxminan 1916-yil)da paydo boʻlgan boʻlib, bu Avstraliya qoʻshinlarining Gallipoliga yetib borishi haqida hikoya qiluvchi qisqa tijoriy yozuv hisoblanadi.[6]

Avstraliyaning milliy madhiyasi sifatida qabul qilinishidan oldin, „Oldinga adolatli Avstraliya“ boshqa joylarda ham keng qoʻllanilgan. Masalan, Avstraliyaning milliy teleradiokompaniyasi, Avstraliya radioeshittirish komissiyasi undan 1952-yilgacha oʻzining yangiliklar byulletenlarini eʼlon qilish uchun foydalangan.[7] Shuningdek, u tez-tez rasmiy funktsiyalarning boshida yoki oxirida oʻynalgan. Ikkinchi jahon urushining oxirlarida bu madhiya va AQSh milliy madhiyasi maʼlum kinoteatrlarda yangragan uchta qoʻshiqdan biri edi.[8]

London, Twickenham stadionida Angliya va Avstraliya oʻrtasidagi regbi boʻyicha 2015 Jahon kubogi oʻyini. Oldinga adolatli Avstraliya madhiyasi ijro etilmoqda

Taʼsir qilish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vaqt oʻtishi bilan boshqa qoʻshiqlar va marshlar „Oldinga adolatli Avstraliya“ dan taʼsirlangan holda yaratila boshlanagn.[9]

Qabul qilinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

1973 yilda Bosh vazir Gough Whitlam va uning hukumati Buyuk Britaniyadan ajralib, yangi millatni shakllantirishni xohlab, Avstraliyaga mamlakatni „farqlanish“ bilan ifodalaydigan milliy madhiya kerak deb qaror qildilar va ular oʻrnini bosadigan madhiyani topish uchun tanlov oʻtkazdilar. Mavjud madhiya, „Xudo qirolichani asrasin“ edi. Oʻsha yilning yanvar oyida Whitlam butun Avstraliya kunidagi nutqini yangi madhiya izlashga bagʻishladi va uni „milliy gʻurur va qadr-qimmatimizning ramziy ifodasi“ deb taʼkidladi. Avstraliya sanʼat kengashi „Avstraliya milliy madhiyasi izlanishlari“ deb nomlangan tanlovni tashkil qildi. Tanlov ikki bosqichda oʻtkazildi, birinchi tur soʻzlari va ikkinchisi musiqa gʻolibi uchun har biriga 5000 Avstraliya dollari miqdorida katta mukofot berildi. Sanʼat Kengashining tavsiyasiga koʻra, yangi qoʻshiqlarning hech biri yetarli darajada munosib hisoblanmadi, shuning uchun tanlov „Oldinga adolatli Avstraliya“, „Waltzing Matilda“ va „The Song of Australia“ takliflari bilan yakunlandi.[10]

1974 yilda Whitlam hukumati milliy ahamiyatga ega boʻlgan holatlarda kuylanadigan qoʻshiqni aniqlash uchun umummilliy soʻrov oʻtkazdi. Avstraliya Statistika Byurosi orqali oʻtkazilgan soʻrovda mamlakat boʻylab 60 000 kishi ishtirok etdi. „Oldinga adolatli Avstraliya“ respondentlarning 51,4 % tomonidan tanlandi va oʻsha yilning 9 aprelida Whitlam parlamentda bu milliy madhiya ekanligini eʼlon qildi. U barcha holatlarda qoʻllanilishi kerak edi. Keyinchalik Whitlamning vakili hukumat bu kuyni birinchi navbatda milliy madhiya sifatida koʻrishini aytdi. 1975 yilgi saylov kampaniyasi paytida Whitlamni ser John Kerr tomonidan ishdan boʻshatilgandan soʻng, David Combe qoʻshiqni 1975 yil 24 noyabrda Melburndagi Festival zalida leyboristlar partiyasining rasmiy kompaniyasi boshlanishida ijro etishni taklif qildi. Whitlamning nutq muallifi Graham Freudenberg bu fikrni rad etdi, chunki boshqa sabablar qatorida madhiyaning oʻsha paytdagi maqomi hali ham taxminiy edi.[11]

1976-yil 22-yanvarda Fraser hukumati qirollik, vitse-qirollik, mudofaa va sodiq tost marosimlarida foydalanish uchun „Xudo Qirolichani asrasin“ ni milliy madhiya sifatida tikladi. Fraserning taʼkidlashicha, „Oldinga adolatli Avstraliya“, „Song of Australia“ yoki „Waltzing Matilda“ baʼzi holatlar uchun ishlatilishi mumkin. Uning hukumati Avstraliyaning alohida oʻziga xosligini belgilash uchun tantanali marosimlarda foydalanish uchun qoʻshiq topish uchun milliy soʻrov oʻtkazishni rejalashtirgan. Bu turli masalalar boʻyicha 1977 yilgi referendumda ixtiyoriy qoʻshimcha savol sifatida oʻtkazilgan Milliy qoʻshiqni tanlash uchun plebissit sifatida oʻtkazildi. 23 may kuni hukumat natijalarni eʼlon qildi, „Oldinga adolatli Avstraliya“ 43,29 % ovoz toʻpladi va uchta alternativa, „Waltsing Matilda“ (28,28 %), „Avstraliya qoʻshigʻi“ (9,65 %) va mavjud milliy madhiyani magʻlub etdi. „Xudo qirolichani asrasin“ (18,78 %) ovoz oldi.[12]

„Oldinga adolatli Avstraliya“, soʻzlari oʻzgartirilgan va ikki misraga qisqartirilgan (qoʻshiq matnini ishlab chiqishga qarang) 1984-yil 19-aprelda kuchga kirgan Bob Hawkening leyboristlar hukumati tomonidan Avstraliya milliy madhiyasi sifatida qabul qilingan. Shu bilan birga, „Xudo Qirolichani asrasin“ qirollik madhiyasi sifatida tanildi va Avstraliyada qirolicha yoki qirollik oilasi aʼzolari ishtirok etadigan ommaviy tadbirlarda Avstraliya milliy madhiyasi bilan birga yangraydigan boʻldi.[13]

Peter Dodds McCormickning asl qoʻshiqlariga boʻlgan har qanday shaxsiy mualliflik huquqi 1916 yilda vafot etgach tugagan boʻlsa ham, Avstraliya Hamdoʻstligi rasmiy qoʻshiq matni va musiqaning alohida aranjirovkalariga mualliflik huquqini daʼvo qiladi. Madhiyadan notijorat maqsadlarda foydalanishga alohida ruxsatlarsiz ruxsat beriladi, lekin Hamdoʻstlik hukumati tijorat maqsadlarida foydalanish uchun ruxsat talab qiladi.

Xalqaro sport medallari marosimlarida va yirik mahalliy sport, madaniy va jamoat tadbirlarining ochilishida avstraliyaliklarning gʻalabalari uchun muntazam ravishda ijro etiladigan „Oldinga adolatli Avstraliya“ orkestrini Vengriyadan kelgan muhojir Tommy Tycho tashkil qiladi. U 1984-yilda ABC Music tomonidan buyurtma qilingan, keyin esa 1986-yilda 10-kanal tomonidan Avstraliya kunidagi ko‘rsatuvida ijro etilgan.[14]

Qonunchilik asoslari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Davlat madhiyasi 2021-yil 1-yanvarda Federal Ijroiya Kengashi tavsiyasiga koʻra general-gubernatorning tavsiyasi bilan oʻzgartirildi. Bungacha oʻzgarish 1984-yil 19-aprelda boʻlgan.[15]

Matn[tahrir | manbasini tahrirlash]

Milliy Avstraliya kengashi tomonidan oʻzgartirilgan „Oldinga adolatli Avstraliya“ matni 1984-yil aprel oyida rasman qabul qilingan.

I II

I

Australians all let us rejoice,
For we are one and free;
Weʼve golden soil and wealth for toil,
Our home is girt by sea;
Our land abounds in Natureʼs gifts
Of beauty rich and rare;
In history’s page, let every stage
Advance Australia fair!
In joyful strains then let us sing,
Advance Australia fair!

II

Beneath our radiant southern Cross,
Weʼll toil with hearts and hands;
To make this Commonwealth of ours
Renowned of all the lands;
For those whoʻve come across the seas
Weʼve boundless plains to share;
With courage let us all combine
To advance Australia fair.
In joyful strains then let us sing
Advance Australia fair!


Qoʻshiq matnini ishlab chiqish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Asl matn 1878-yilda yozilganligi sababli, baʼzi hollarda madhiyaning siyosiy yoʻnalishini, ayniqsa gender betarafligi va mahalliy avstraliyaliklarga nisbatan oʻzgartirish maqsadida bir nechta oʻzgarishlar yuz berdi. Ulardan baʼzilari kichik boʻlgan, boshqalari esa qoʻshiqni sezilarli darajada oʻzgartirgan. Asl qoʻshiq toʻrt misradan iborat edi. 1984-yilda davlat madhiyasi sifatida qabul qilinganligi uchun qoʻshiq toʻrt misradan ikkitaga qisqartirildi. Birinchi misra asosan 1878-yildagi asl nusxa sifatida saqlangan, faqat birinchi satrning „Avstraliya o‘g‘illari bizni quvontirsin“ dan „Avstraliyaliklar hammamiz quvonaylik“ga o‘zgartirildi. Asl nusxaning ikkinchi, uchinchi va toʻrtinchi misralari 1901-yilda Federatsiyada kuylangan yangi uchinchi misraning oʻzgartirilgan versiyasi tufayli chiqarib tashlandi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Australia Through Time, 5th, Random House Australia, 1997 — 56–57, 439, 446, 451, 479 bet. ISBN 978-0-09-183581-1. 
  2. ↑ „News of the Day“ (1878-yil 5-dekabr), s. 5. Qaraldi: 2020-yil 30-may.
  3. ↑ „Advertising“ (1878-yil 27-noyabr), s. 2. Qaraldi: 2020-yil 30-may.
  4. ↑ Andoza:Cite AuDB
  5. ↑ „Letters [manuscript“]. National Library of Australia. Qaraldi: 2008-yil 26-oktyabr. Letter to R.B. Fuller Esq. dated 1 August 1913
  6. ↑ The Landing of the Australian Troops in Egypt from National Film and Sound Archive, at australianscreen online
  7. ↑ „Media Resources – Images and Audio files for Download“. National Film and Sound Archive. 2007-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 1-noyabr. (1943 — The Majestic Fanfare by Charles Williams, the ABC radio news theme)
  8. ↑ „Song and Two Anthems“ (1943-yil 30-noyabr). Qaraldi: 2016-yil 1-avgust.
  9. ↑ „Australian National Anthem“. Prime Minister and Cabinet. Qaraldi: 2021-yil 9-yanvar.
  10. ↑ „Australian National Anthem – History“. Australian Government (2007-yil 10-iyul). 2015-yil 6-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 1-noyabr.
  11. ↑ Graham Freudenberg, „Weʼve been sacked“, The Sunday Age, 6 November 2005, p. 13
  12. ↑ „Plebiscite results: National Song Poll“. Parliament of Australia (2002-yil 30-iyun). 2008-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 13-fevral.
  13. ↑ „Australian National Anthem“. Department of the Prime Minister and Cabinet. Australian Government. Qaraldi: 2020-yil 26-aprel.
  14. ↑ „Australian composer Tommy Tycho dies“ (en-AU). ABC News (2013-yil 4-aprel). Qaraldi: 2020-yil 30-aprel.
  15. ↑ „Australian National Anthem – Proclamation of Amended Words“. Federal Register of Legislation. Australian Government (2020-yil 30-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 26-aprel.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Avstraliya_davlat_madhiyasi&oldid=3561221" dan olindi