Averrhoa bilimbi

Averrhoa bilimbi
Ilmiy tasniflash
	O'simliklar
	Yuksak oʻsimliklar
	Gulli oʻsimliklar
	Ikki urugʻpallalilar
	Rosids
	Oxalidales
	Oxalidaceae
	Averrhoa
	A. bilimbi
Binar nomi
	Averrhoa bilimbi; ; L.
Sinonimlar
	Averrhoa abtusangulata Stokes; Averrhoa obtusangula Stokes;

Averrhoa bilimbi (bilimbi, bodring daraxti yoki daraxt otquloq nomi bilan tanilgan) — Oxalidaceae oilasining Averrhoa turkumiga mansub mevali daraxt.

Bu oʻsimlik karambolaning yaqin qarindoshi.

Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]

Averrhoa bilimbi — balandligi 15 m gacha boʻlgan kichik tropik daraxt. Koʻpincha koʻp trunkli boʻlib, tezda shoxchalarga boʻlinadi. Barglari Otaheite Bektoshi uzumining barglariga juda oʻxshaydi. Gullari tanasi va boshqa shoxlarida hosil boʻlgan roʻvaklarda joylashgan. Gullari heterotristilli boʻlib, mayatnik roʻvaklarda joylashgan.

Mevasi ellipsoidsimon, choʻzilgan, oʻlchami taxminan 4-10 sm^[1]. Poʻstlogʻi silliqdan biroz gʻadir-budurgacha, ingichka va mumsimon, pishganida och yashildan sargʻish-yashil rangga aylanadi^[2]. Eti tiniq, sharbati nordon va oʻta kislotali, shuning uchun odatda yangi uzilgan meva isteʼmol qilinmaydi. Meva koʻpincha mashhur xushboʻylashtiruvchi ziravor sifatida ishlatiladi^[3].

Tarqalishi va oʻsish joyi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Indoneziyaning Moluccas shahrida paydo boʻlgani taxmin qilinadigan bu tur hozirda Indoneziya, Filippin, Shri-Lanka, Bangladesh, Maldiv orollari, Myanma (Birma) va Malayziyada yetishtiriladi. Janubi- Sharqiy Osiyoning boshqa mamlakatlarida ham keng tarqalgan^[4].

Osiyodan tashqarida, daraxt Zanzibarda yetishtiriladi. 1793-yilda bilimbi Yamaykaga Timordan keltirilgan va bir necha yil oʻtgach, u mimbro nomi bilan tanilgan. Surinamda bu meva lange birambi nomi bilan tanilgan. 19- asrning oxirida Kvinslendga kiritilgan, oʻsha paytdan beri mintaqada tijorat maqsadida yetishtiriladi^[4].

Bu tropik daraxt boʻlib, karambolaga qaraganda sovuqqa kamroq chidamli boʻlib, yaxshi qurigan tuproqda yaxshi oʻsadi. Shuning uchun, bu tur Malayziyaning namlik yuqori qismida uchramaydi.

Pazandalikda foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Indoneziyada mahalliy xalq orasida belimbing wuluh nomi bilan tanilgan A. bilimbi koʻpincha pomidor oʻrniga ovqatga nordon taʼm berish uchun ishlatiladi. Shimoli-gʻarbiy Achex provinsiyasida uni tuzlash va quyoshda quritish yoʻli bilan turli xil Achena taomlarini tayyorlash uchun oshxona ziravorlari tayyorlanadi.

Filippinda odatda kamias yoki iba deb ataladi. Mevalar xom yoki tosh tuziga botirilgan holda isteʼmol qilinadi. U sinigang, pinangat va paksiw kabi keng tarqalgan Filippin taomlariga qoʻshilishi mumkin. Uzoq vaqt saqlash uchun quyoshda quritiladi.

Pishirilmagan bilimbi Kosta-Rikada guruch va loviya bilan birga dasturxonga tortiladi.

Hindistonning Kerala va Bxatkal shaharlarida u tuzlangan bodring tayyorlash uchun ishlatiladi. Karnataka, Maxarashtra va Goa atrofida meva odatda tuz va ziravorlar bilan xom holda isteʼmol qilinadi. Gayana va Mavrikiyda undan ochar/tuzlangan bodring tayyorlanadi.

Potentsial salbiy taʼsir[tahrir | manbasini tahrirlash]

Meva tarkibida yuqori miqdorda oksalat kislota mavjud. Oksalat sabab oʻtkir buyrak yetishmovchiligida isteʼmol qilish tavsiya etilmaydi^[5].

Boshqa foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Malayziyada kris pichoqlarini tozalash uchun juda kislotali bilimbis ishlatiladi^[6].

Filippinda u koʻpincha qishloq joylarida dogʻlarni tozalash vositasi sifatida foydalaniladi^[7].

Maldiv orollaridagi Addu mintaqasida bilimbi oʻsimlikining gullaridan mato boʻyogʻi sifatida keng foydalanilgan.

Meva
Gullari
Averrhoa bilimbi guli
Bilimbi daraxti mevalari

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Averrhoa carambola, yaqindan bogʻliq daraxt

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ „Buy BILIMBI Fruit Tree - Averrhoa bilimbi“. www.daleysfruit.com.au. Qaraldi: 25-oktabr 2018-yil.
↑ „Averrhoa bilimbi L.“. Singapore Government, National Parks Flora & Fauna Web. ^{[sayt ishlamaydi]}
↑ Xu, Eren; Wijaya, Christofora; Faridah, Didah (2017). „Characterization of aroma compounds in Indonesian traditional seasoning (asam sunti) made from Averrhoa bilimbi L.“. Emirates Journal of Food and Agriculture. 1-bet. doi:10.9755/ejfa.2016-11-1577. ISSN 2079-052X.
↑ ^4,0 ^4,1 Morton, J. 1987.
↑ Jose P P; Bakul G; Unni V N; et al. (2013). „Acute oxalate nephropathy due to Averrhoa bilimbi fruit juice ingestion“. Indian J Nephrol. 23-jild, № 4. 297–300-bet. doi:10.4103/0971-4065.114481. PMC 3741977. PMID 23960349.
↑ „Averrhoa bilimbi“. United World College of South East Asia. 2019-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-dekabr 2010-yil.
↑ „Growing Kamias and Its Many Uses“. EntrePinoys Atbp.. 2011-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-dekabr 2010-yil.

[1] „Buy BILIMBI Fruit Tree - Averrhoa bilimbi“. www.daleysfruit.com.au. Qaraldi: 25-oktabr 2018-yil.

[:0-2] „Averrhoa bilimbi L.“. Singapore Government, National Parks Flora & Fauna Web. ^{[sayt ishlamaydi]}

[3] Xu, Eren; Wijaya, Christofora; Faridah, Didah (2017). „Characterization of aroma compounds in Indonesian traditional seasoning (asam sunti) made from Averrhoa bilimbi L.“. Emirates Journal of Food and Agriculture. 1-bet. doi:10.9755/ejfa.2016-11-1577. ISSN 2079-052X.

[Morton-4] 4,0 ^4,1 Morton, J. 1987.

[5] Jose P P; Bakul G; Unni V N; et al. (2013). „Acute oxalate nephropathy due to Averrhoa bilimbi fruit juice ingestion“. Indian J Nephrol. 23-jild, № 4. 297–300-bet. doi:10.4103/0971-4065.114481. PMC 3741977. PMID 23960349.

[6] „Averrhoa bilimbi“. United World College of South East Asia. 2019-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-dekabr 2010-yil.

[7] „Growing Kamias and Its Many Uses“. EntrePinoys Atbp.. 2011-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-dekabr 2010-yil.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]