Arroz a la valenciana
 Filipino-style arroz a la valenciana | |
| Asosiy komponentlari | Guruch za'faron, sabzavotlar, go'sht, dengiz mahsulotlari |
|---|---|
Arroz a la valenciana (Valensiya uslubida pishirilgan guruch Valensiyada arròs a la valenciana) yoki Valensiya guruchlari Valensiya oshxonasining guruch pishirish anʼanalaridan kelib chiqqan dunyoning turli oshxonalarida tayyorlanadigan guruchli taom nomi.
Paella qadimgi Valensiya qirolligida ishlab chiqilgan guruch pishirish retseptining umumiy usulidan olingan retseptlardan biri boʻlib, usul arroz a la valenciananing zamonaviy variantlarida ham qoʻllaniladi.[1] Valensiya guruchini tayyorlash usuli mustamlaka davridan beri qoʻllaniladi va Argentina, Kolumbiya, Kuba, Nikaragua, Portugal, Urugvay va Venesuela oshxonalarida uchraydi. Hatto Filippin oshxonasida ham uchraydi, u erda arosbalensiyana deb ataladi.[2] Boshqa tomondan, Valensiya paella 19-asrning oxiriga qadar Valensiyaning Horta dehqonlari orasida paydo boʻlmadi. Ispaniyada paella tarkibida „valensiyalik“ boʻlmagan boshqa ingredientlar boʻlsa, u norasmiy, mashhur va kamsituvchi arroz con cosas nomini oladi („narsalar bilan guruch“).[3][4][5][6]
Arroz a la valenciana retseptlarining xilma-xilligi mavjud boʻlsa-da, ularning barchasi bir nechta umumiy xususiyatlarga ega. Misol uchun, odatda, guruch quruq (bulyonsiz) va turli xil ziravorlar bilan pishirilgan (aslida zaʼfaron). Bundan tashqari, sabzavot, goʻsht va dengiz mahsulotlarini ishlatish odatiy holdir.
Garchi guruch, ehtimol, Mavrlar davridan oldin Valensiyada etishtirilgan boʻlsa-da, uni etishtirish va foydalanish koʻproq arablar bilan bogʻliq.[7] Bu nasroniylar va musulmonlarning oʻrta asrlardagi oshxona kitoblarida aks ettirilgan boʻlib, ular bu davrda allaqachon guruchlarini zaʼfaron bilan ziravorlaganliklari aniq. Bunga Mestre Robertning (16-asr) arròs en Cassola al forn asari misol boʻla oladi.
Vaqt oʻtishi bilan, sabzavot va goʻsht qoʻshilgan turli retseptlar bilan guruch madaniyati Valensiyada muhim ahamiyatga ega boʻldi. Mustamlaka davrida Arroz a la valenciana yangi dunyoda ispan koloniyalariga, Nikaragua yoki Filippin kabi uzoq mamlakatlarga tarqaldi. Retsept vaqt oʻtishi bilan yangi ingredientlarni oʻz ichiga olishi va Amerika taʼmi afzalliklarini qondirish uchun moslashtirilgan.[8]
Arroz a la valenciana haqida birinchi yozma eslatma 18-asrdagi qoʻlyozmada uchraydi: Avisos y instrucciones per lo principiant cuyiner fransiskalik rohib Xosep Orri.[9] Koʻp oʻtmay, 1780-yilda Friar Jeronimo de San Pelayo Mexiko shahrida Arroz a la valenciana haqida oshxona kitobini nashr etdi. Bundan tashqari, Antonia Karrillo tomonidan yozilgan „Yangi va oddiy pishirish sanʼati“ (1836) deb nomlangan boshqa Meksika oshxona kitobida yashil chili va zaʼfaronni oʻz ichiga olgan Arroz a la valenciana retsepti mavjud. Taom, shuningdek, 1862-yilda La Habanada chop etilgan oshxona kitobida ham uchraydi.[10]
Xose Kastro va Serranoning taʼkidlashicha, hech bir viloyat Valensiya kabi guruch pishirishni bilmaydi.[7] 1889-yilda Ispaniyaning Bergara shahrida boʻlib oʻtgan diniy tadbirda ular mehmonlarga Arroz a la valencianaga xizmat qilishdi.[11] Anxel Muro oʻzining 1892-yildagi pazandachilik boʻyicha umumiy lugʻatiga Arroz a la valenciana retseptini "guruch mamlakati" ga hurmat koʻrsatish uchun kiritgan. 1890-yillarda arroz a la paella („qovurilgan skovorodkada“) atamasi Arroz a la valenciana bilan sinonim sifatida ishlatila boshlandi.[12] 1903-yilda fransuz oshpazi Auguste Escoffier oʻzining birinchi nashrida Le Guide Cullinaire ris valenciennesga bir necha sahifa bagʻishladi.
Ikkala nom ham koʻpincha guruchning oʻxshash preparatlariga ishora qilish uchun noaniq ishlatiladi, va aslida paella Arroz a la valenciananing oʻziga xos turi sifatida koʻrib chiqilishi mumkin.
Asosiy farq shundaki, paella tarkibida faqat 10 ta ingredient mavjud, ular Lima loviya, pomidor, Ferraura loviya, tovuq, quyon, tuz, zaytun moyi, yumaloq guruch, suv va zaʼfaron. Ushbu ingredientlar 2000-yilda valensiyalik oshpaz Rafael Vidal tomonidan tasdiqlangan va Valensiya hukumati tomonidan tan olingan. Aksincha, Arroz a la valenciana buning oʻrniga "retseptlar oilasi" yoki taom tayyorlashning umumiy usuli hisoblanadi.
Boliviyada Arroz a la valenciana juda mashhur taom boʻlib, unda tovuq goʻshti, baʼzan chorizo va noʻxat, piyoz, pomidor, yashil loviya (torli loviya), sabzi va turli xil mahalliy imilla kartoshkasi kabi turli sabzavotlar kiradi.[13] Guruchning rangi paprika yoki zaʼfaron va qizil qalampirdan foydalanishdan kelib chiqadi, bu taomga biroz musht beradi.
Chili oshxonasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Arroz a la valenciana tayyorlashning Chili uslubi guruchga rang berish uchun kori yoki zerdeçaldan foydalaniladi lekin, baʼzida u asl ispan retseptidagi kabi zaʼfaron bilan tayyorlanadi. Baʼzan u „Chili paellasi“ deb ataladi va birinchi navbatda dengiz mahsulotlarining assortimentini oʻz ichiga oladi: mollyuskalar, qisqichbaqalar (qisqichbaqalar), Chili midiyasi va mollyuskalar. Ingredientlar har bir joyning taʼmiga qarab sozlanishi mumkin, masalan, kolbasa yoki tovuq goʻshti qoʻshilishi mumkin. Faqat sabzavotlardan foydalanilganda, u „Arroz a la Jardinera“ deb ataladi.
Kolumbiya oshxonasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Arroz a la valenciana — Kolumbiyadagi odatiy dengiz taomidir.[14] Odatda baliq va dengiz mahsulotlari bilan bir qatorda choʻchqa goʻshti yoki tovuq ham qoʻshiladi. Va u asosan zaʼfaron qoʻshib tayyorlanadi.
Filippin oshxonasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Filippinda Arroz a la valenciana (tagalog tilida aros balensiyana) kambagʻallarning paellasi deb ataladi. U malagkit deb ataladigan mahalliy yopishqoq guruchdan tayyorlanadi. Sabzavotlar bir joydan ikkinchisiga farq qiladi, garchi taom odatda faqat piyoz va qalampirdan tayyorlanadi. Bundan tashqari, Flippinda kokos suti Arroz a la valenciananing asosiy tarkibiy qismidir.
Lotin Amerikasidagi baʼzi joylarga oʻxshab, likopchaga alkogol qoʻshish odat tusiga kiradi. Masalan, plastinkaga oq sharob yoki pivo qoʻshib, yogʻ oʻrniga sariyogʻni ishlatish mumkin. Bu, shuningdek, tovuq boʻlaklari va baʼzan Bilbao kolbasa (turli mahalliy kolbasa) oʻz ichiga oladi.
Marianalardan oshxona[tahrir | manbasini tahrirlash]
Arroz a la valenciana retsepti Ispaniya mustamlakasi davrida Tinch okeanida joylashgan Mariana orollariga yetib kelgan. Chamorros — uning aholisi oʻrtasida u balensiåna nomi bilan tanilgan va achiote bilan ziravorlangan.
Arroz a la Valenciananing Nikaragua retsepti ispaniyalik asl nusxadan farq qiladi, chunki unga yogʻ oʻrniga sariyogʻ, piyoz, pomidor sousi, chiltoma (shirin qalampir) va oshpazning xohishiga koʻra boshqa sabzavotlarni qoʻshiladi. Goʻsht odatda tovuq, jambon yoki choricitosni boʻpadi. Bu Nikaraguadagi odatiy kichik guruch plitalaridan biri boʻlib, baʼzida bayramona xarakteri uchun „Arroz de piñata“ deb ataladi.[15] Odatda oq sharob bilan birga pivo bilan birga tortiladi.[16][17]
Salvador oshxonasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
El Salvadorda Arroz a la valencianaga odatda qaynatilgan tuxum va bir necha boʻlak tovuqni qoʻshiladi, masalan tovuqning koʻkragi, qorin boʻshligʻi yoki hatto jigari ham. Bundan tashqari, unga piyoz, noʻxat (shirin noʻxat), makkajoʻxori yoki sabzi kabi turli xil sabzavotlar qoʻshiladi. Ziravorlar nuqtai nazaridan, kori yoki paprikadan foydalanish odatiy holdir.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Vega Pérez de Arlucea. „El arroz a la valenciana A.P. (Antes de paella)“ (es). Degusta La Rioja (2019-yil 22-yanvar). 2021-yil 12-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 15-noyabr.
- ↑ Fàbrega, Jaume. Cuina i cultura del gust al País Valencià: el patrimoni culinari (ca). Sant Vicent del Raspeig: Publicacions de la Universitat d'Alacant, 2019 — 109 bet. ISBN 978-84-9717-656-9. OCLC 1101103152.
- ↑ Escudero. „Viva el arroz con cosas (encima)“ (es). El Comidista (2020-yil 20-yanvar). 2020-yil 20-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 25-oktyabr.
- ↑ Gallardo. „¿Qué hacemos, paella o "arroz con cosas"?“ (es). Diario de Sevilla (2021-yil 21-fevral). 2021-yil 21-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 25-oktyabr.
- ↑ Justo. „"Cuidado que inicias una guerra civil": Dabiz Muñoz se moja sobre cuándo un arroz se convierte en paella“ (es). Cadena SER (2021-yil 13-oktyabr). 2021-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 25-oktyabr.
- ↑ Puig. „El arroz con cosas ya supera a la paella en prestigio internacional“ (es). El Mundo Today (2016-yil 12-iyul). 2016-yil 13-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 25-oktyabr.
- ↑ 7,0 7,1 Cantarero, L.. La antropología de la alimentación en España: perspectivas actuales, 2012 — 140-141 bet. ISBN 978-8497885034. 2020-yil 28-dekabrda qaraldi.
- ↑ Vega Pérez de Arlucea, Anna. „Arroz a la valenciano-mexicana en 1836“. El Norte de Castilla (2020-yil 11-yanvar). Qaraldi: 2020-yil 27-dekabr.
- ↑ Aimeur. „Valencia y el arroz: una historia de amor que dura cientos de años“ (es). CulturPlaza (2014-yil 29-iyul). Qaraldi: 2020-yil 28-dekabr.
- ↑ Fàbrega i Colom, J.. Cuina i cultura del gust al País Valencià: El patrimoni culinari (ca). Universidad de Alicante, 2019 — 109 bet. ISBN 978-8497176569.
- ↑ Duhart, F.; Medina, F. X. (2008). „Tema 32: Els espais socials de la paella: antropologia d'un plat camaleònic“. Revista d'etnologia de Catalunya (katalan). Departament de Cultura de la Generalitat de Catalunya.
- ↑ González-Palacios Romero, S.. Breve historia de los alimentos y la cocina. ExLibric, 2017. ISBN 978-8416848447. 2020-yil 28-dekabrda qaraldi. [sayt ishlamaydi]
- ↑ „Arroz a la Valenciana“. Gastronomía Bolivia. Qaraldi: 2020-yil 28-dekabr.
- ↑ Revista colombiana de folclor: órgano del Instituto Colombiano de Antropología. Instituto Colombiano de Antropología, 1952 — 169 bet.
- ↑ „Arroz a la Valenciana Nicaragüense: la receta de los cumpleaños nicas“ (es). Recetas de Nicaragua. Qaraldi: 2020-yil 28-dekabr.
- ↑ „Arroz a la valenciana (Estilo Nicaraguense)“ (27-oktabr 2009-yil). 2009-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Arroz a la valenciana (Estilo Nicaraguense)“. hispanoplaces.com. 2007-yil 29-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 23-mart.