Arman gilami
Arman gilami atamasi Armanistonda yoki xristianlik davridan to hozirgi kungacha armanlar tomonidan toʻqilgan gilamlar yoki tugunli gilamlarni ifodalaydi, lekin ular bilan chegaralanmaydi[1][2][3]. U shuningdek, bir qator tekis toʻqilgan toʻqimachilik mahsulotlarini ham oʻz ichiga oladi. Ichki moʻrtlik tufayli qadimgi davrlardan to oʻrta asrlarning oxirigacha deyarli hech narsa saqlanib qolmagan - na gilamlar, na ularning parchalari.
Anʼanaga koʻra qadim zamonlardan buyon gilamlar Armanistonda pollarni qoplash, ichki devorlarni, divanlarni, stullarni, koʻrpa va stollarni bezash uchun ishlatilgan[4]. Hozirgacha gilamlar koʻpincha kirish pardalari, cherkov mehroblari va vestriyani bezatish vazifasini bajaradi. Armanistonda kundalik hayotning bir qismi sifatida rivojlana boshlagan gilam toʻqish har bir arman oilasida zarur edi, chunki gilamchilik deyarli ayollarning kasbiga aylangan[5].
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Armaniston gilamsi va sholcha sanʼati qadimgi zamonlardan kelib chiqqan. Biroq, gilamlarning moʻrt tabiati tufayli juda kam namunalar saqlanib qolgan.
Armanlar bugungi kunda oʻttiz asrlik yuksak amaliyotdan oʻtgan toʻqimachilik merosining xilma-xilligi va boyligi bilan barakali boʻlmoqdalar, 1915-yilgi arman qirgʻinida deyarli yoʻq qilingan urf-odatlarni saqlab qolish va ularni qoʻlda ishlangan matolarni muzeylarga taqdim etishgan[6] [7] .
Dastlabki tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Armanistonda miloddan avvalgi VII asrga yoki undan oldingi davrga oid turli xil gilamchalar parchalari qazilgan. Ushbu davrning toʻliq gilamlari yoki deyarli toʻliq sholchalari hali topilmagan. Mavjud bo'lgan eng qadimgi, bitta, saqlanib qolgan tugunli gilam - bu Sibirdagi muzlatilgan qabrdan qazilgan, miloddan avvalgi V asrdan III asrgacha, hozirda Sankt-Peterburgdagi Ermitaj muzeyida saqlanadi. Garchi koʻplab xalqlar madaniyatchilari tomonidan daʼvo qilingan boʻlsa-da, deyarli toʻrtburchak boʻlgan gilam koʻplab mutaxassislar tomonidan Kavkazga, xususan arman xalqi ijodiga tegishli deb topilgan. Gilam armanlarning qoʻshaloq tugunidan toʻqilgan, qizil iplar arman kokiniyasidan qilingan[8][9].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Temurjyan, В. С.. "The Carpet Weaving in Armenia" ("Ковроделие в Армении"). Yerevan: Institute of History, Academy of Science of the Armenian SSR, 1955.
- ↑ Davtyan Давтян С., С.; АН Армянской ССР. "Armenian Carpet" ("Армянский карпет"). Yerevan: Academy of Science of the Armenian SSR, 1975.
- ↑ Kouymjian, Dickran; Kévorkian et B. Achdjian. "Les tapis à inscriptions arméniennes",in "Tapis et textiles arméniens", Marseilles, 1991 — 247–253 bet.
- ↑ N. Marr, Armgiz, 1939, Yerevan, p. 197 - in Russian
- ↑ "Armenians. The End of the 19th - Beginning of the 20th century" at Russian Ethnographic Museum, St. Petersburg, Russia (Wayback Machine saytida 24-dekabr 2009-yil sanasida arxivlangan)
- ↑ „Archived copy“. 2010-yil 25-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 24-fevral. Dickran Kouymjian, "Armenia Textiles: An Overview", The catalogue of an exhibition entitled "Trames de memoire d'Armenie: broderies et tapis sur les chemins de l'exil de 1900-1940" on Armenian refugees in the textile industry in southern France after the 1915 genocide to be held at the Museon Arlaten in Arles, France from June through December 2007 as part of the Year of Armenia in France
- ↑ Kouymjian, Dickran. "Armenia Textiles: An Overview" в "Trames d'Arménie : tapis et broderies sur les chemins de l'exil (1900-1940)". Arles: Muséon Arlaten, 2007. (Wayback Machine saytida 2010-01-25 sanasida arxivlangan) arxiv nusxasi, 2010-01-25da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2020-10-23
- ↑ Ashkhunj Poghosyan, On origin of Pazyryk rug, Yerevan, 2013 (PDF) pp. 1-21 (armancha), pp. 22-37 (English)
- ↑ USSR conference to exchange experiences leading restorers and researchers. The study, preservation and restoration of ethnographic objects. Theses of reports, Riga, 16–21-noyabr 1987-yil. pp. 17-18 (ruscha)
Л.С. Гавриленко, Р.Б. Румянцева, Д.Н. Глебовская, Применение тонкослойной хромотографии и электронной спектроскопии для анализа красителей древних тканей. Исследование, консервация и реставрация этнографических предметов. Тезисы докладов, СССР, Рига, 1987, стр. 17-18.В ковре нити темно-синего и голубого цвета окрашены индиго по карминоносным червецам, нити красного цвета - аналогичными червецами типа араратской кошенили.