Aravakash beta yulduz tizimi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Aravakash betasi yulduz tizimi (β Aur/β Aurigae) — Aravakash yulduz turkumidagi qoʻshaloq yulduz tizimi. Uning tarixiy nomi Menkalinan[1], arabcha منكب ذي العنان  mankab zi’l-'anan[2] „tizgin egasining yelkasi“[3] dan olingan.

Menkalinan — bu Vega yoki Siriusga oʻxshash sirt harorati 9200 K boʻlgan A spektrli yulduz. Quyoshdan ungacha boʻlgan masofa 82 yorugʻlik  yili ga tengligini hisobga olib, uning yorqinligi quyoshdan 95 baravar yuqori ekanligini hisoblash mumkin, bu bunday yulduz uchun odatdagi yorqinlikdan bir oz koʻproq. Kuzatishlar shuni koʻrsatadiki, har 3,96 kunda tizimda qisman tutilish sodir boʻladi va yulduzning yorqinligi taxminan oʻndan bir qismiga kamayadi[4]. Shunday qilib, tizim ikkita deyarli bir xil yulduzlardan iborat boʻlib, ularning har biri Quyoshdan 48 marta yorqinroq va bir-biridan 0,08 a.e masofada joylashgan.  (Quyosh va Merkuriy orasidagi masofaning beshdan bir qismi). Ikkala yulduz ham asosiy yonilgʻi — vodorodning yadroda kamayishi natijasida shishib, yorqinligi ortib borayotgan subgigantlardir. Yulduzlar shunchalik yaqinki, ular bir-birining shakli toʻlqin kuchlari bilan buzadi, ularning aylanish davri qayta aylanish davri bilan sinxronlanadi va yulduzlar doimo bir-biriga bir tomoni bilan burilgan[5].

Taxminan 330 a.e  masofada qizil karlik oddiy koʻzga koʻrinmaydigan bir juft yulduz atrofida aylanadi. Bunday masofada bir juft juda katta yulduzni koʻz bilan aniqlab boʻlmaydi va ular bitta yulduzdek koʻrinadi[5].

Menkalinan, Katta ayiq  harakatlanuvchi yulduzlar guruhiga tegishli boʻlishi mumkin.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Richard Hinckley Allen. „Auriga, the Charioteer or Wagoner“,. Star Names — Their Lore and Meaning, 1899. (Inglizcha)
  2. „Имена звёзд, происходящие из арабского языка.“ (deadlink). 2008-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 28-oktyabr. (Wayback Machine saytida 2008-02-02 sanasida arxivlangan)(ingl.)
  3. The history of the star Menkalinan na constellationsofwords.com(ingl.)
  4. Menkalinan na Alcyone(ingl.)
  5. 5,0 5,1 Menkalinan (Stars, Jim Kaler)(ingl.)