Kontent qismiga oʻtish

Antarktozavr

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Antarktozavr (lotincha: Antarctosaurus) – boʻr davrining oxirlarida yashagan sauropod dinozavrlar turkumiga kiradi. Oddiy va yagona turi bu – Antarctosaurus wichmannianus boʻlib, 1929-yilda Argentinaning Rio-Negro shahridagi формации Анаклето[en] (83—78 mln yil oldin) qoldiqlaridan topilgan[1].

Kashf qilinishi va nazaryalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1929-yilda fon Huene tomonidan koʻratilgan son suyagining oʻlchamlari.

Antarktozavr qoldigʻi geolog Rikardo Vixman tomonidan topilgan boʻlib, u 1916-yilda chop etilgan maqolada bu haqida maʼlum qilgan. Maqola 1929-yilda nemis paleontologi Fridrix fon Huene tomonidan tomonidan monografiyada tasvirlangan va yangi tur sifatida yozilgan. Toʻliq ismi qadimgi yunoncha: αντι [ anti ] – „qarama-qarshi“, αρκτός [ arktikos ] – „shimol“ va σαῦρος [ sauros ] – „kaltakesak, kaltakesak“. Bu nom kaltakesakning qazilma qoldiqlari janubiy qitʼada (Janubiy Amerika) topilgananini anglatadi. Bu nom Vichman sharafiga qoyilgan.

Birinchi turga qoʻshimcha ravishda, umumiy oʻziga xosligi hozircha shubha ostida boʻlgan yana bir nechta turlar jinsga kiritilgan[2]:

  • "Antarctosaurus" giganteus Huene, 1929 – Antarktozavr turi bilan birga tasvirlangan ulkan sauropod (uzunligi 30–35 m, boshqa manbalarga koʻra – 23 m); nomen dubium;[3]
  • "Antarctosaurus" septentrionalis von Huene & Matley, 1933 – jinsga koʻra qayta taʼriflangan Jainosaurus;
  • "Antarctosaurus" jaxarticus Riabinin, 1938 – Sovet paleontologi A. N. Ryabinin tomonidan Tojikistonlik bitta son suyagidan qisqacha tasvirlangan, u femurga eng oʻxshash deb taʼriflagan „Antarktozavr hind turonidan“ (=Jainosaurus); nomen dubium yoki nomen nudum (tashxissiz)[4];
  • "Antarctosaurus" brasiliensis Arid & Vizotto, 1971 – Brazilyadan chap son suyagi (GP-RD-2), toʻliq boʻlmagan oʻng son suyagi GP-RD-3 va toʻliq boʻlmagan dorsal vertebra (GP-RD-4) topilgan.

Antarktozavr qoldiqlarining parchalanib ketganligi va noaniq holati tufayli ushbu hayvonning batafsil tavsifini tuzish qiyin. Oddiy bosh suyagi bir nechta qismlaridan iborat, jumladan, bosh suyagi va toʻliq boʻlmagan mandibula, boʻyin umurtqasi, kaudal umurtqa, qovurgʻa boʻlaklari va oyoq-qoʻl suyaklari, 1,39 metirlik son suyaklari. Fon Huene holotipni aniqlamaganligi sababli, MACN 6904 namunasi sintiplar toʻplami hisoblanadi.

2016-yilda Грегори С. Пол[en] A.Wichmannianus oʻlchamini 17 m uzunlikda, massasi 12 tonna deb hisoblagan[5]. Molina-Pérez va Larramendi (2020-yil) boshqacha baho berishgan: uzunligi 14 m, yelkalarining balandligi 3,9 m va massasi 13,3 tonna deb hisoblashgan.

Quyida Mannion va boshqalarning filogenetik tahlilidan olingan kladogramma keltirilgan. Antarktozavrni 2019-yilda oʻz ichiga olgan bir nechta tahlillardan biri[6].

Andesaurus

Ruyangosaurus

Daxiatitan

Xianshanosaurus

Lithostrotia

Malawisaurus

Epachthosaurus

Muyelensaurus

Rinconsaurus

Pitekunsaurus

Antarctosaurus

Jainosaurus

Vahiny

Normanniasaurus

Lognkosauria

Argentinosaurus

Futalognkosaurus

Mendozasaurus

Notocolossus

Patagotitan

Puertasaurus

Nemegtosaurus

Tapuiasaurus

Aeolosaurus

Rapetosaurus

Alamosaurus

Isisaurus

Saltasaurus

Opisthocoelicaudia

Diamantinasaurus

Savannasaurus

  1. Weishampel, Dodson & Osmólska 2004.
  2. Justin Tweet. „Your Friends The Titanosaurs, part 4: Antarctosaurus miscellany“ (en). Equatorial Minnesota (2018-yil 1-sentyabr). 2021-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 15-oktyabr.
  3. Molina-Pérez & Larramendi 2020.
  4. Benton et al. 2000.
  5. Paul 2016.
  6. Mannion P. D., Upchurch P., Schwarz D., Wings O. Taxonomic affinities of the putative titanosaurs from the Late Jurassic Tendaguru Formation of Tanzania: phylogenetic and biogeographic implications for eusauropod dinosaur evolution(ingl.) // Andoza:Нп4. — 2019. — ISSN 0024-4082. — DOI:10.1093/zoolinnean/zly068. Архивировано 1 aprel 2020 года.