Anarxo-kommunizm

Anarxo-kommunizm

Anarxo-kommunizm

Anarxo-kommunizm — anarxizm va kommunizm tamoyillariga asoslangan siyosiy va falsafiy oqim. Ushbu ideologiya xususiy mulkni bekor qilish, ijtimoiy tenglikni targʻib qilish va davlat hokimiyatini yoʻq qilishni maqsad qiladi. Anarxo-kommunizm ijtimoiy resurslar va ishlab chiqarish vositalarini umumiy egalik asosida boshqarishni hamda erkin jamoalar orqali hamkorlik qilishni nazarda tutadi.

Tarixi

Anarxo-kommunizmning ildizlari XIX asr oxiriga borib taqaladi. Bu oqimning shakllanishida anarxizmning asosiy tamoyillari va Karl Marks kabi kommunistlarning iqtisodiy tenglik haqidagi qarashlari muhim rol oʻynagan. Quyidagi shaxslar anarxo-kommunizmning rivojlanishiga katta hissa qoʻshgan:

Pyotr Kropotkin — oqimning asosiy nazariyotchilaridan biri. U ijtimoiy hamkorlik va oʻz-oʻzini boshqarishga asoslangan jamiyatni ilgari surgan va kapitalizm hamda davlat hokimiyatining barcha shakllariga qarshi chiqqan.

Erriko Malatesta — anarxo-kommunizmni Italiyada ommalashtirgan. U jamiyatda tenglik va erkinlik gʻoyalarini ilgari surgan.

Taʼsiri

Anarxo-kommunizm turli davrlar va hududlarda sezilarli taʼsir koʻrsatgan. Uning taʼsiri quyidagi voqea va harakatlarda namoyon boʻlgan:

1. Ishchi harakatlari — XIX asr va XX asr boshida Evropa va AQShda oʻtgan ishchilar namoyishlari va qoʻzgʻolonlarida anarxo-kommunistik gʻoyalar keng tarqalgan.

2. Ispaniya fuqarolar urushi (1936–1939) — Kataloniya va Aragonda anarxo-kommunistlar muvaffaqiyatli jamoalar tashkil etib, davlatsiz jamiyatni vaqtinchalik hayotga tatbiq qilishgan.

3. Zamonaviy harakatlar — hozirda anarxo-kommunizm ekologik faollik va ijtimoiy adolat kampaniyalarida ilhom manbai boʻlib xizmat qilmoqda.

Mashhur davlatlar

Anarxo-kommunizm davlat tuzilmasiga qarshi boʻlgani sababli, u hech qachon biron davlatning rasmiy mafkurasi boʻlmagan. Ammo quyidagi hududlarda qisqa muddatli anarxo-kommunistik jamiyatlar faoliyat yuritgan:

Kataloniya va Aragon (Ispaniya) — Ispaniya fuqarolar urushi davrida anarxo-kommunistlar muvaffaqiyatli jamoaviy boshqaruv tizimlarini yaratgan.

Rossiya va Italiya — anarxo-kommunizm gʻoyalari qisqa muddatli harakatlar shaklida amalda sinab koʻrilgan