An-Nadr ibn Shumayl
Abul-Hasan an-Nadr ibn Shumayl ibn Xarasha al-Maziniy at-Tamimiy ((arabcha: أبو الحسن النضر بن شميل بن خرشة المازني التميمي); 740–819/820) – Iroqda faoliyat olib borgan, Markaziy Osiyolik arab olimi va shoiri[1].
An-Nadr Banu Tamimning Banu Mozin tarmogʻiga mansub edi[2]. U Marvirudda tugʻilgan, biroq Basrada voyaga yetgan va umrining aksariyat qismini shu yerda oʻtkazgan[1]. Rivoyatlarga koʻra, u qirq yil davomida badaviylar orasida yashab, ulardan arab tilini mukammal oʻzlashtirgan[1][2]. Basrada an-Nadr hadis, fiqh, grammatika, lugʻatshunoslik va arablar tarixini oʻrgangan. U al-Xalil ibn Ahmaddan taʼlim olgan va Xalilning „Kitob al-Ayn“ asariga muqaddima yozgan. Basradagi keng qamrovli bilimi bilan yashay olmagan al-Nadr Marv ash-Shohijonga koʻchib oʻtgan[1]. Rivoyatlarga koʻra, 700 yoki hatto 3000 nafar kishi uni Mirbodda qolishga taklif qilishgan, ammo ular shaxsan unga hatto juda kamtarona hayot kechirishni kafolatlay olmaganlaridan soʻng, u shaharni tark etgan. Uning zamondoshi Abu Ubayda bu voqeani arablarning nuqsonlari haqidagi kitobiga kiritgan. Marvda al-Nazr qozi boʻlgan va butun Xurosonda sunnatni oʻrnatishga yordam berdi[1][3]. U al-Maʼmunning majlisida ishtirok etgan va grammatika hamda sheʼriyat borasidagi mahorati uchun moddiy mukofot olgan[1].
An-Nadrning vafot etgan sanasi boʻyicha turli fikrlar mavjud. Uning tarjimai holi mualliflarining fikriga koʻra, u hijriy 204-yil Zul-hijja oyida (milodiy 820-yil may-iyun) vafot etgan, biroq ayrim manbalarda bu sana hijriy 203-yil deb koʻrsatilgan[1]. At-Tabariyning yozishicha, an-Nadr 833-yilda al-Maʼmun tomonidan amalga oshirilgan taʼqib paytida Is’hoq ibn Ibrohim soʻroq qilgan 26 olimdan biri boʻlgan va Mu’tazila taʼlimotini qabul qilmagani uchun Tarsusga joʻnatilgan 21 olim safida boʻlgan. Boshqa manbalarda uning tugʻilishi va vafoti haqida keltirilgan maʼlumotlarni hisobga olsak, bu holat shaxslarni adashtirish natijasi boʻlishi mumkin[4].
An-Nadrning tarjimai holini yozgan olimlar uning koʻplab asarlari roʻyxatini keltirgan boʻlsa-da, afsuski, ularning birortasi ham bizgacha yetib kelmagan. Uning eng muhim asari besh jildli „Kitob al-sifot fi-lugʻat“ boʻlib, Ibn an-Nodimning „Fihrist“ asarida batafsil bayon etilgan. Bu arab tilidagi birinchi maʼlumotnoma asar boʻlib, ensiklopediya yoki lugʻat vazifasini oʻtagan. Ushbu asardan Abu Ubayd al-Qosim ibn Sallom foydalangan. An-Nadrning boshqa asarlari qatoriga „Gʻarib al-hadis“, „Kitob al-anvo“ va „Al-Shams val-qamar“ kabilar kiradi[1].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Pellat 1993.
- ↑ 2,0 2,1 Brockelmann 2016, s. 89.
- ↑ Lecker 1995, s. 87.
- ↑ Nawas 2015, ss. 102–103.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Brockelmann, Carl. History of the Arabic Written Tradition. Leiden: Brill, 2016.
- Lecker, Michael (1995). "Biographical Notes on Abū 'Ubayda Maʿmar b. al-Muthannā". Studia Islamica 81 (81): 71–100. doi:10.2307/1596020.
- Nawas, John Abdallah. Al-Maʾmūn, the Inquisition, and the Quest for Caliphal Authority. Atlanta: Lockwood Press, 2015.
- Pellat, Charles (1993). "al-Naḍr b. Shumayl". in Bosworth, C. E.. Encyclopaedia of Islam. Volume VII: Mif–Naz (2nd nashri). Leiden: E. J. Brill. p. 873. ISBN 978-90-04-09419-2. http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_SIM_5731.