Amniotik qop

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Amniotik qop, shuningdek , suyuqlik xaltachasi[1][2] yoki membranalar [3] deb ataladi,amniotlarda(amniotik qopga ega boʻlgan sutemizuvchilar) bu qoplarda embrion va keyinchalik homila rivojlanadi. Bu rivojlanayotgan embrionni (keyinchalik homilani) tugʻilishdan biroz oldin ushlab turadigan nozik, ammo mustahkam, shaffof juft membranadir . Ushbu membranalarning ichki qismi, amnion, amniotik suyuqlik va embrionni oʻz ichiga olgan amniotik boʻshliqni oʻrab oladi. Tashqi membrana, xorion, amnionni oʻrab turadi va platsentaning bir qismidir. Tashqi tomondan, amniotik qop amniotik sarigʻi, allantois bilan va kindik yoʻli(kindik ipi) orqali yoʻldosh bilan bogʻlangan. [4]

10 haftalik homila amniotik qop ichida.

Sariqlik xaltasi(qopchasi), amnion, xorion va allantois embriondan tashqarida joylashgan toʻrtta tembriondan tashqari membranalar boʻlib, rivojlanayotgan embrionni oziq moddalar bilan taʼminlash va himoya qilishda ishtirok etadi. [5] Ular hujayraning ichki massasidan hosil boʻladi; birinchi boʻlib sarigʻ qopchasi, soʻngra rivojlanayotgan embrion ustida oʻsadigan amnion hosil boʻladi. Amnion prenatal rivojlanish davomida muhim ekstraembrion(tashqiembrion) membrana boʻlib xizmat qiladi. Uchinchi membrana — allantois, toʻrtinchisi — xorion boʻlib, ular taxminan embrion rivojlanishing dastlabki oylarida(birinchi oydan keyin) embrionni oʻrab oladi va oxir-oqibat amnion bilan birlashib ketadi. [6]

Amniyosentez — homiladorlikning 15 dan 20 haftagacha boʻlgan homila rivojlanish davrida qopdan suyuqlik olinadigan tibbiy protsedura boʻlib, bu tekshiruvlar xromosoma anomaliyalari va homila infeksiyalarining prenatal diagnostikasi uchun ishlatiladi. [7]

Tuzilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Inson embrionidagi amniotik boʻshliq 1,3 mm.

Amniotik boʻshliq embrion va amnion oʻrtasidagi yopiq qop boʻlib, amniotik suyuqlikni oʻz ichiga oladi. Amniotik boʻshliq amniotik burma turli qismlarining qoʻshilishi hisobiga hosil boʻladi, bu birinchi boʻlib sefalik ekstremitada, keyin esa embrionning kaudal uchida va yon qismlarida paydo boʻladi. Amniotik burma koʻtariladi va embrionning orqa tomonida birlashishi natijasida amniotik boʻshliq paydo boʻladi. 

Rivojlanishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ikkinchi haftaning boshida hujayra ichki massasida boʻshliq paydo boʻladi va u kattalashib amniotik boʻshliqqa aylanadi. Amniotik boʻshliqning asosi epiblast tomonidan hosil boʻladi. Epiblast epiblastik disk va trofoblast oʻrtasida migratsiya qiladi. Shu tarzda epiblastik hujayralar embrioblast va trofoblast oʻrtasida koʻchib oʻtadi. Asosi epiblastdan hosil boʻlib, keyinchalik ektodermaga aylanadi, embrioblast va trofoblastlar oʻrtasidagi qolgan hujayralar esa amnioblastlar (tekislangan hujayralar) deb ataladi.Shuningdek, ektodermaga aylanadigan epiblastlardan baʼzilari ham amnioblastlarga aylangan

Amniotik boʻshliq ekstraembrionik membrana deb ataladigan qobiq bilan oʻralgan. Blastotsistning implantatsiyasi davom etar ekan, amniotik boʻshliqning primordium(rivojlanishning eng dastlabki bosqichidagi organ) boʻlgan embrioblastda kichik boʻshliq paydo boʻladi. Tez orada amniogen (amnion hosil qiluvchi hujayralar), amnioblastlar epiblastdan ajralib, amniotik boʻshliqni qoplaydigan amnionni oʻrab oladi.

Epiblast amniotik boʻshliqning asosini hosil qiladi va amnion bilan periferik ravishda rivojlanadi.Gipoblast esa ekzokelomik boʻshliqning yuqori qismini hosil qiladi va ingichka ekzoelomik membrana bilan davom etadi. Bu membrana gipoblast bilan birgalikda birlamchi sariq qopchani hosil qiladi. Embrion disk endi amniotik boʻshliq va birlamchi sariq qop oʻrtasida joylashgan. Sariq qop endodermasi hujayralari amnion va sariqlik qopini oʻrab turgan biriktiruvchi toʻqima qatlamini — embriondan tashqari mezodermani hosil qiladi. 

Tugʻilish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Agar tugʻilgandan keyin toʻliq amniotik qop yoki membrananing asosiy qismlari yangi tugʻilgan chaqaloqni qoplagan boʻlsa, bu parda deb ataladi.

Yorugʻlikda koʻrilganda, amniotik qop shaffof va juda silliq, ammo mustahkamdir.

Chaqaloq onaning bachadonidan tashqariga chiqarilgandan soʻng, yaʼni bola tugʻilgandan doʻng kindik ipi, yoʻldosh va amniotik qop tashqariga chiqariladi.

  • Tugʻilishdan keyingi tekshiruv paytida amniotik qop ochildi
    Tugʻilishdan keyingi tekshiruv paytida amniotik qop ochildi
  • Homila membranalar bilan biriktirilgan plasenta (tasvirda chap tomonidagi chekkasidan yorilib ketgan).
    Homila membranalar bilan biriktirilgan plasenta (tasvirda chap tomonidagi chekkasidan yorilib ketgan).

Funksiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Amniotik qop va uning toʻldirilishi homilani suyuqlik bilan taʼminlaydi. U kindik ipi va homila oʻrtasida kislorod kabi muhim moddalar almashinuvi joyidir. [8] Homilaning bachadon devorlari ichida erkin harakatlanishiga imkon beradi.  Suzuvchanlik ham taqdim etiladi.

Klinik ahamiyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Chorioamnionit (xorioamnotit)- bu amniotik qopning yalligʻlanishi (chorio + amnion + -it), odatda infektsiya tufayli vujudga keladi. Bu neonatal sepsis uchun xavf hisoblanadi.

Tugʻish paytida, bola tugʻilishi uchun amniotik qop yirtilishi kerak . Bu membranalarning yorilishi (ROM) deb nomlanadi. Odatda, u tugʻruq paytida yoki boshida toʻliq muddatda oʻz-oʻzidan paydo boʻladi. Membrananing muddatidan oldin yorilishi (PROM) — tugʻruq boshlanishidan oldin sodir boʻlgan amnionning yorilishi. Amniotomiya deb ham ataladigan sunʼiy membrana yorilishi (AROM) tugʻilishni qoʻzgʻatish yoki tezlashtirish uchun amnihook yoki amnicot yordamida klinik jihatdan amalga oshirilishi mumkin.

Amniyosentezni amalga oshirish uchun amniotik qopni ponksiyon qilish kerak. [9][10] Bu juda odatiy protsedura, ammo juda kam hollarda amniotik qopning infektsiyasiga olib kelishi mumkin. [11] Infeksiyalar koʻpincha vaginal yoʻl bilan paydo boʻladi. [12]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Freshwater, Dawn. Blackwell's Nursing Dictionary, 22 May 2013. ISBN 978-1-118-69087-1. 2016-yil 11-martda qaraldi. 
  2. ↑ „Definition of BAG OF WATERS“ (en). www.merriam-webster.com. Qaraldi: 2021-yil 6-oktyabr.
  3. ↑ „Premature rupture of membranes: MedlinePlus Medical Encyclopedia“ (en). medlineplus.gov. Qaraldi: 2021-yil 6-oktyabr.
  4. ↑ Larsen, WJ. Human Embryology, 3rd, Churchill Livingstone, 2001 — 40 bet. ISBN 0-443-06583-7. 
  5. ↑ Wolpert. Principles of development, Fifth, Oxford, United Kingdom, 2015 — 666 bet. ISBN 978-0-19-967814-3. 
  6. ↑ Carlson, Bruce M. „Placenta and Extraembryonic Membranes“,. Human Embryology and Developmental Biology, 2014 — 117–135 bet. DOI:10.1016/B978-1-4557-2794-0.00007-3. ISBN 978-1-4557-2794-0. 
  7. ↑ „Amniocentesis“ (en). nhs.uk (2017-yil 20-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 6-oktyabr.
  8. ↑ Jarzembowski, J.A. „Normal Structure and Function of the Placenta“,. Pathobiology of Human Disease, 2014 — 2308–2321 bet. DOI:10.1016/b978-0-12-386456-7.05001-2. ISBN 978-0-12-386457-4. 
  9. ↑ Wilde, Colin „Sample Collection, Including Participant Preparation and Sample Handling“,. The Immunoassay Handbook, 2013 — 427–440 bet. DOI:10.1016/b978-0-08-097037-0.00029-4. ISBN 978-0-08-097037-0. 
  10. ↑ Carlson, Bruce M. „Fetal Period and Birth“,. Human Embryology and Developmental Biology, 2014 — 453–472 bet. DOI:10.1016/b978-1-4557-2794-0.00018-8. ISBN 978-1-4557-2794-0. 
  11. ↑ Jefferson, Kimberly K. „The Bacterial Etiology of Preterm Birth“,. Advances in Applied Microbiology Volume 80, Advances in Applied Microbiology, 2012 — 1–22 bet. DOI:10.1016/b978-0-12-394381-1.00001-5. ISBN 978-0-12-394381-1. 
  12. ↑ Ariel, I. „Placental Pathologies – Intrauterine Infections“,. Pathobiology of Human Disease, 2014 — 2360–2376 bet. DOI:10.1016/b978-0-12-386456-7.05007-3. ISBN 978-0-12-386457-4.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Amniotik_qop&oldid=3760463" dan olindi