Amir Abdulahadxon
| Abdulahad (Amir Abdulahad, Amir Abdulahadxon, Amir Sayyid Abdulahad Bahodirxon) | |
|---|---|
Sayyid Abdulahad | |
 Amir Abdulahadning portreti (1893-yil; Sankt-Peterburg) | |
| Buxoro amirligi hukmdori | |
|
Mansab davri 1885-yil 16-dekabr — 1910-yil 22-dekabr | |
| Oʻtmishdoshi | Amir Muzaffar |
| Vorisi | Amir Olimxon |
| Karmana viloyati hokimi | |
|
Mansab davri 1875-yil — 1885-yil 31-oktabr | |
| Monarx | Amir Muzaffar |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
1857-yil 16-mart Karmana, Buxoro amirligi |
| Vafoti |
22-dekabr 1910-yil (53 yoshda) Karmana, Buxoro amirligi |
| Fuqaroligi |
 Buxoro amirligi |
| Bolalari |
Imatulloh Sayyid Mir Husayn Sayyid Mir Abdulloh Sayyid Mir Muhammad Olimxon |
| Onasi | Shamshod |
| Otasi | Amir Muzaffar |
Abdulahad (Amir Abdulahad, Amir Abdulahadxon, Amir Sayyid Abdulahad Bahodirxon) (1859.16.3-1911.6.1) – Buxoro amirligining hukmdori (1885–1910). Oʻzbek mangʻitlardan. Amir Muzaffarning oʻgʻli.
Buxorolik tarixchi Mirzo Salimbek Abdulahadxon toʻgrisida quyidagi fikrlarni yozib qoldirgan: "U hurmatli va juda obroʻli podishah edi, barcha xizmatkorlari va boʻysunuvchilariga bir xil darajada hamdard, rahmdil edi. Ayniqsa, akalariga nisbatan u taʼriflab boʻlmaydigan darajada va cheksiz saxiy va mehribon edi. Birinchidan, u hurmatga sazovor boʻlgan otasining irodasiga binoan shahzoda Sayid Mir Akramxonni Gʻuzor viloyatining hukmdori sifatida tasdiqladi va shahzoda Sayyid Mir Qosimxonni Chiroqchiga xokim qilib tayinladi. U boshqa akasi Sayyid Mir Siddiqxonni Buxoro shahrida kerakli lavozimni berdi. Qolgan shahzodalar: Sayyid Mir Azimxon, Sayyid Mir Sodiqxon Buxoro arkidan uy-joy bilan taʼminladilar va ularni katta maosh bilan taʼminladilar. Amir Abdulahadxon birodarlarini, juda munosib birodarlarini har doim yuqori hurmat qilib turar edi[1].
Said Abdulahadxon davrida chor hukumati Buxoroda rus siyosiy agentligi taʼsis etib (1886), Turkistonni, jumladan Buxoro xonligini xom ashyo bazasiga aylantirish va bu yerdagi boyliklarni Rossiyaga tashib ketish maqsadida Amudaryoga koʻprik qurdi, Chorjoʻy-Samarqand temir yoʻl oʻtkazdi (1900–01). Shuningdek Abdulahadxon davrida jadidchilik harakati kuchaydi[2].
Obodonchilik ishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Amir Sankt-Peterburgdagi mashhur masjid - oʻsha davrdagi Yevropadagi eng katta masjidni qurishda mutlaqo alohida rol oʻynadi. Amir Abdulahad sayohat qilishni yaxshi ko'rgan. U turli yillarda Moskva, Sankt- Peterburg, Kiyev, Odessa, Yekaterinoslav, Boku, Tiflis, Botumi, Sevastapol, Boqchasaroy kabi ko'plab shaharlarda bo'lgan. Uning hukmronligi davrida qiynoqlar, o'lim jazosi va eng dahshatli jazo , Buxorodagi Minorai Kalondan tashlab yuborish man etilgan. Uning hukmronligi davrida amirlikda mis, temir, oltin qazib chiqarish, telefon liniyalari va temir yo'llari qurilishi, savdo faol rivojlantiriladi. 1895-yildan boshlab Buxoro amirligida militsiya xizmati yo'lga qo'yilgan. Abdulahadxonning Qrimda ham saroyi bo'lgan. Abdulahad Bahodirxon nafaqat Rossiya hukumatidan masjid qurish uchun ruxsat olgan va qurilish uchun yer uchastkasini sotib olish uchun 350 ming rubl va qurilishning oʻzi uchun yana 100 ming dona xayriya qilgan. Bundan tashqari, amir buxorolik savdogarlar orasida shu maqsadda xayr-ehsonlar toʻplamini tashkil qildi. Umuman olganda 200 mingdan ortiq oltin rubl toʻplandi.
Masjidning tantanali poydevorini qoʻyish marosimi Buxoro amiri taxtga oʻtirganining 25 yilligiga bagʻishlandi. 1909-yilda poydevor qazilgan. Oʻsha yillarning anʻanalariga ko'ra, xatchoʻp matni bilan kumush plakat buyurtma qilingan edi: «1910-yil 3-fevral Buxoro amiri general-adyutant shayx Abdul-Ahadxon va boshqa muhtaram mehmonlar huzurida ushbu masjid amir hazratlari tomonidan Sankt-Peterburg musulmonlariga sovgʻa qilingan[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Mirza Salimbek. Tarikh-i Salimi (Istochnik po istorii Bukharskogo emirata). Tashkent. Akademiya. 2009, 44-45 betlar
- ↑ "Amir Abdulahadxon" OʻzME. A-harfi Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ Tagirdzhanova A. N., Mecheti Peterburga: proyekty, voploshcheniye, istoriya musul'manskoy obshchiny. SPb, 2014, S. 39
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
| |||||
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |
- Akbar Zamonov. O'rta asr tarixiy shaxslari hayotining ayrim noma'lum sahifalari. T.: BAYOZ, 2019