Alveolotsit

Alveolotsitlar (alveotsitlar, pnevmositlar) — oʻpka alveolalarining devorlarini qoplaydigan yassi epiteliy hujayrasi . Alveolyar epiteliy geterogen boʻlib, uch tipdagi hujayralar bilan ifodalanadi.

Tasniflash

I tip — yassi yoki respirator

Ular alveolalar yuzasining katta qismini (95-97%) qoplaydi, aerogematik baryerning tarkibiy qismi boʻlib, ular orqali gaz almashinuvi amalga oshiriladi. Ular tartibsiz shaklga ega va yupqalashgan sitoplazmaga ega (0,2 mikrondan kam), unda kam rivojlangan organellalar va koʻp sonli pinotsitoz pufakchalar mavjud. Ular bir-biri bilan va II tip alveolotsitlar bilan qattiq birikmalar orqali bogʻlangan. Bu hujayralar toksik moddalarga juda sezgir.

II tip — katta yoki granulyar (donador)

Ularning soni taxminan I turdagi alveolotsitlar soniga teng boʻlib, ular orasida alohida yoki kichik guruhlarda yotadi, lekin alveola yuzasining atigi 2-5% ni qoplaydi. Ular yumaloq yoki kub shaklga ega, alveolalarning boʻshligʻiga chiqib turadigan yuzasida mikrovorsinkalar bor. II turdagi alveolotsitlar sitoplazmasida koʻp miqdorda mitoxondriyalar, yaxshi rivojlangan donador endoplazmatik toʻr va boshqa organellalar mavjud boʻlib, ular orasida membrana bilan oʻralgan osmiofil plastinkali tanalar eng xarakterlidir. Ikkinchisi fosfolipidlar, oqsil va uglevod komponentlarini oʻz ichiga olgan elektron zich qatlamli moddadan iborat. Plastinkali tanachalar, sekretor granulalar kabi, II tipdagi alveolotsitlardan ajralib chiqadi va alveolyar epiteliy yuzasida qalinligi 0,05 mkm gacha boʻlgan surfaktant plyonka hosil qiladi. II turdagi alveolotsitlar surfaktant ishlab chiqarishdan tashqari boshqa funksiyalarni ham bajaradi:

1. Alveolyar epiteliya orqali suv va ionlarni tashishni boshqarish.
2. Interferon va lizotsim sintezi va sekretsiyasi.
3. Ksenobiotiklar almashinuvida ishtirok etish.
4. Alveolyar epiteliyning kambial elementi hisoblanadi.
5. Oksidlovchilarni neytrallash.

III tip — choʻtkali

Ular apikal yuzasida kalta mikrovorsinkalar, sitoplazmada esa koʻp sonli pufakchalar va mikrofibrillalar tutamlari mavjudligi bilan ajralib turadi. III-tip alveolotsitlar suyuqlikning soʻrilishini va surfaktantning konsentratsiyasini yoki xemoretseptsiyani amalga oshiradi deb taxmin qilinadi. Shuningdek, ular neyrosekretor funksiyaga ega boʻlishlari mumkin.

Adabiyotlar

• Быков В.Л.. Частная гистология человека (функциональная морфология клеток и тканей человека), 2-е издание 2500 экз, СПб.: СОТИС, 1999 — 143-145 bet. ISBN 5-85503-116-0. 
• Чернеховская Н. Е., Федченко Г. Г., Андреев В. Г., Поваляев А. В.. Рентгено-эндоскопическая диагностика заболеваний органов дыхания, 2000 экз, М.: МЕДпресс-информ, 2007 — 20-22 bet. ISBN 5-98322-308-9.