Alba okrugi
|
| |||
| Okrug (Județ) | |||
|---|---|---|---|
| Maʼmuriy markazi | Alba Iulia | ||
| Okrug kengashi raisi | Ion Dumitrel | ||
| Departament boshligʻi | Nicolae Albu | ||
| YAIM (2015) | 2.940 millliard US$ | ||
| Aholi | 327 224 (29-oʻrin) | ||
| Maydoni | 6242 km² (16-oʻrin) | ||
| Vaqt mintaqasi | UTC +2 | ||
| Qisqacha | AB | ||
| Telefon kodi | +40 | ||
| Pochta indeksi | 51 | ||
| Rasmiy sayti |
rasmiy sayt rasmiy sayt | ||
| Xaritada | |||
 | |||
 Alba okrugi VikiOmborda | |||
| Koordinatalari: 46°8′0″N 23°32′0″E / 46.13333°N 23.53333°E G O | |||
Alba okrugi ([ˈalba]) Ruminiyaning Transilvaniya mintaqasida joylashgan okrug (județ)dir. Markazi — Alba Iulia, aholisi 63 536 kishi[1].
Etimologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lotin va rumin tillarida „oq“ degan maʼnoni anglatuvchi „Alba“ Alba Iulia shahri nomidan olingan. Vengriyada okrug nomi Fehér megye (fehér, shuningdek, oq degan maʼnoni anglatadi) va nemis tilida Kreis Karlsburg sifatida tanilgan.
Demografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
2011-yil 31-oktabrda 327,224 nafar aholi istiqomat qiladi, aholi zichligi esa 52 km2 (20 mi²) nafar edi.
| Yil | Okrug aholisi [3] |
|---|---|
| 1948 | 361 062▬ |
| 1956 | 370 800
|
| 1966 | 382 786
|
| 1977 | 409 634
|
| 1992 | 414 227
|
| 2002 | 382 747
|
| 2011 | 327 224
|
| 2022 | Toʻliq hisoblanmagan |
Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bu okrugning umumiy maydoni 6242 ni tashkil qiladi km 2, togʻlar uning yuzasining taxminan 59% ni egallaydi.
Shimoli-gʻarbda Apuseni togʻlari; janubdaParang tizmasi shimoli-sharqiy guruhi — Řureanu va Cindrel togʻlari, sharqda chuqur, lekin keng vodiylarga ega Transilvaniya platosi joylashgan. Bu ich asosiy tarkibni Mureş daryosi vodiysi ajratib turadi.
Asosiy daryolari — Mureş daryosi va uning irmoqlari Tarnava, Sebeş va Arieşlardir.
Tutash hududlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Sharqda Sibiu va Mures okrugi.
- Gʻarbda Bihor va Arad okrugi.
- Shimolda Kluj okrugi.
- Janubi-gʻarbda Hunedoara okrugi.
- Janubda Valcea okrugi.
Iqtisodiyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Okrugda sanoatning asosiy tarmoqlari quyidagilardir:
- Oziq-ovqat
- Toʻqimachilik
- Yogʻoch
- Mexanik
- Qogʻoz va qadoqlash materiallari
- Kimyo
Alba okrugida minerallar (oltin, kumush, mis), tuz va qurilish materiallari, shu jumladan marmar va granit qazib olinadi.
Turistik diqqatga sazovor joylar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Okrugn
ning asosiy diqqatga sazovor joylari:
- Alba Iulia shahri
- Apuseni togʻlari
- Scărisoara karst majmuasi
- Găina togʻi
- Dealul cu melci („Salyangoz tepaligi“) Vidra gʻarbida
- Barren Detunata va Shaggy Detunata (Detunatele)
- Câlnic va Gârbova qal’asi
- Sebeş va Aiud shaharlari va cherkovlari
- Ocna Mureş kurorti
- Taara Moților etnografik hududi. Apuseni togʻlarida joylashgan Țara Moților Ruminiyaning kuchli va oʻziga xos anʼanalariga ega mintaqadir.
- Roșia Montană konchilik madaniy landshafti — yaxshi saqlangan Rim galereyalari mavjud va Kirnik (Cârnic) togʻida qazib olish 2000 yil oldin boshlangan. Kanada kompaniyasi ochiq usulda kon ochishga urindi, ammo 2007-yilda loyihadan voz kechdi. Roșia Montană — nozik oltin namunalari mineral kollektorlari orasida mashhur joy hisoblanadi[4][5]
Siyosatda[tahrir | manbasini tahrirlash]
2020-yilgi mahalliy saylovlarda yangilangan Alba okrugi kengashi quyidagi partiyaviy tarkibga ega 32 okrug maslahatchisidan iborat: [6]
| Partiya | Oʻrinlar | Hozirgi okrug kengashi | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Milliy Liberal Partiya (MLP) | 19 | ||||||||||||||||||||
| Sotsial Demokratik Partiya (SDP) | 6 | ||||||||||||||||||||
| Save Romania Union (USR) | 4 | ||||||||||||||||||||
| Xalq Harakati Partiyasi (XHP) | 3 | ||||||||||||||||||||
Maʼmuriy boʻlinmalari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Alba okrugida 4 ta munitsipalitet, 7 ta shahar va 67 ta kommuna mavjud.
- Munitsipalitetlar:
- Aiud
- Alba Iulia — okrug markazi; 58 761 kishi (2011-yil holati)
- Blaj
- Sebeş
- Shaharlar:
- Abrud
- Baia de Aries
- Campeni
- Cugir
- Ocna Mures
- Teius
- Zlatna
Tarixiy okrugi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Tarixiy jihatdan, Alba de Jos okrugi Buyuk Ruminiyaning markaziy-gʻarbiy, Transilvaniyaning janubi-gʻarbiy, Vengriyaning eski Alsó-Feher okrugi bilan bir xil hududda joylashgan. 1925-yilda maʼmuriy birlashish toʻgʻrisidagi qonun qabul qilingandan soʻng okrug nomi Alba okrugiga oʻzgartirildi va hudud qayta tashkil etildi. Gʻarbda Xunedoara okrugi, shimolda Turda okrugi, sharqda Sibiu va Târnava-Mică okruglari bilan chegaradosh edi. Uning hududiga hozirgi Alba okrugining markaziy qismi kirgan.
Maʼmuriyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Okrug dastlab etti tumandan (plăși) iborat edi : [7]
- Plasa Abrud (shtab-kvartirasi Abrudda)
- Plasa Aiud (shtab-kvartirasi Aiudda)
- Plasa Ighiu (shtab-kvartirasi Ighiuda)
- Plasa Ocna Mureş (shtab-kvartirasi Ocna Mureş)
- Plasa Sebeş (shtab-kvartirasi Sebeş)
- Plasa Teiuș (shtab-kvartirasi Teiushda)
- Plasa Vintu de Jos (shtab-kvartirasi Vintu de Josda)
Keyinchalik, Plasa Ighiu tugatildi va yana ikkita tuman tashkil etildi, ulardan:
- Plasa Abrud (etti qishloq, bosh qarorgohi Abrudda)
- Plasa Aiud (oʻttiz uchta qishloq, Aiuddagi shtab-kvartirasi)
- Plasa Alba Iulia (oʻn sakkiz qishloq, bosh qarorgohi Alba Iulia)
- Plasa Ocna Mureş (yigirma bir qishloq, Ocna Mureşdagi shtab-kvartirasi)
- Plasa Sebeş (yigirma bir qishloq, shtab-kvartirasi Sebeşda)
- Plasa Teiush (yigirmata qishloq, shtab-kvartirasi Teiushda)
- Plasa Vintu de Jos (oʻn uchta qishloq, shtab-kvartirasi Vintu de Josda)
- Plaza Zlatna (oʻn sakkiz qishloq, Zlatnadagi shtab-kvartirasi)
Okrugda toʻrtta shahar bor edi: Alba-Iulia, Abrud, Aiud va Sebeş.
Aholisi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1930-yildagi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, okrug aholisi 212 749 kishi boʻlib, ulardan 81,5% ruminlar, 11,3% vengerlar, 3,6% nemislar, 1,8% ruminlar, 1,4% yahudiylar, shuningdek, boshqa ozchiliklar. Diniy jihatdan aholining 50,1% sharqiy pravoslavlar, 31,6% yunon katoliklari, 7,5% kalvinistlar, 3,4% rim katoliklari, 3,3% yevangelistlar (lyuteranlar), 1,2% unitarlar va boshqa ozchiliklardan iborat edi[8].
Shahar aholisi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1930-yilda okrugning shahar aholisi 33 365 kishini tashkil etdi, shundan 58,8% ruminlar, 23,0% vengerlar, 8,2% nemislar, 6,2% yahudiylar, 1,6% ruminlar, shuningdek, boshqa ozchiliklar. Diniy nuqtai nazardan shahar aholisi 38,3% sharqiy pravoslav, 21,4% yunon katolik, 14,7% kalvinist, 7,2% yevangelist (lyuteran), 6,5% yahudiy, shuningdek, boshqa ozchiliklardan tashkil topgan[8].
1938-yildan keyin[tahrir | manbasini tahrirlash]
1938-yildagi maʼmuriy va konstitutsiyaviy islohotdan soʻng bu okrug Ciuc, Odorhei, Sibiu, Târnava Mare, Târnava Micǎ okruglari bilan birlashib, Ținutul Mureșni tashkil qildi. Okrug 1940-yilda qayta tashkil etilgan, ammo 1950-yilda yana tarqatib yuborilgan. 1968-yilda hozirgi chegaralarida qayta tashkil etilgan.
Taniqli shaxslari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mashhur mahalliy aholi vakillariga quyidagi kishilar kiradi:
- Ion Agarbiceanu
- Lucian Blaga
- Avram Ianku
- Cioaralik Sofroni
- Ioan Suciu
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Archived copy“. 2013-yil 18-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 26-mart.
- ↑ „COMUNICAT DE PRESĂ : 2 februarie 2012 privind rezultatele provizorii ale Recensământului Populaţiei şi Locuinţelor – 2011“ (PDF). Recensamantromania.ro. 2019-yil 2-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 11-aprel.
- ↑ National Institute of Statistics, „Populaţia la recensămintele din anii 1948, 1956, 1966, 1977, 1992, 2002 şi 2011“
- ↑ „Roșia Montană (Verespatak; Vöröspatak; Goldbach), Roșia Montană Commune, Alba County, Romania“. www.mindat.org. Qaraldi: 2018-yil 5-aprel.
- ↑ Centre. „Roșia Montană Mining Cultural Landscape - UNESCO World Heritage Centre“. whc.unesco.org. Qaraldi: 2018-yil 5-aprel.
- ↑ „Rezultatele finale ale alegerilor locale din 2020“ (ro) (Json). Autoritatea Electorală Permanentă. Qaraldi: 2020-yil 2-noyabr.
- ↑ Portretul României Interbelice — Județul Alba
- ↑ 8,0 8,1 Recensământul general al populației României din 29 decemvrie 1930, Vol. II, pp. 522-524
- ↑ ↑
- ↑ ↑
- ↑ ↑
- ↑ ↑
- ↑ 1 2
- 1 2 Recensământul general al populației României din 29 decemvrie 1930, Vol. II, pp. 522-524
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- (rumincha) Alba okrugi memoria.ro da
.PNG)