Ak-Dovurak

Ak-Dovurak
Ak-Dovurak; Ак-Довурак
	shahar
	; Bayroq ; Gerb
	51°10′0″N 90°36′0″E / 51.16667°N 90.60000°E G OKoordinatalari: 51°10′0″N 90°36′0″E / 51.16667°N 90.60000°E G O
Mamlakat	Rossiya
Respublika	Tiva
Hukumat
• Mer	Sholban Aleksandrovich Oorjak
Asos solingan	1964
Qachondan beri shahar	1964
Markazi balandligi	850 m
Konfessiyaviy tarkib	buddistlar:; lamaizm,; xristianlar:; pravoslavlar,; pyatdesyatniklar,; "Iyegova shohidlari"
Etnoxoronim	akdovuraklik
Vaqt mintaqasi	UTC+7
Telefon kodi	39433
Pochta indeks(lar)i	668050, 668051
Avtomobil kodi	17
	Ak-Dovurak Ak-Dovurak

Ak-Dovurak — Rossiya Federatsiyasining Tiva Respublikasidagi shahar. Ak-Dovurak shahrining shahar tumanini tashkil qiladi. Respublika ahamiyatiga ega boʻlgan shahardir.

Etimologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shahar nomi tuva tilidan „oq yer“ deb tarjima qilingan ^[1]. Bu asbest koni bilan bog‘liq bo‘lib, bu haqda Tuva afsonasida shunday tasvirlangan: "Qadimda bu yerda mehribon va jasur odamlar yashagan, ular chorvachilik bilan shug‘ullangan. Ammo bir kuni ularga shafqatsiz jangchilar hujum qilishdi. Uch kecha-yu uch kecha-kunduz mardlar dushmanga qarshi kurashib, oxirgi jangchi ham halok bo‘ldi. Zolim xon tirik qolgan qariyalar, bevalar, bolalarni baland tog‘ cho‘qqisida kuydirib yuborishni buyurdi. G‘amdan yer qorayib, mehribon xalqning qalbi mangu tosh — asbestga aylandi".

Tabiiy-geografik xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Geografik joylashuvi[tahrir | manbasini tahrirlash]

U Tuva havzasining gʻarbiy qismida, Xemchik daryosining chap qirgʻogʻida (Yeniseyning chap irmogʻi), Xemchik vodiysining markazida, Qizildan 309 km gʻarbda ^[2] Abakan temir yoʻl stantsiyasidan 428 km uzoqlikda joylashgan ^[2]. Shahar Tuvaning gʻarbiy iqtisodiy markazi boʻlib, Abakan-Ak-Dovurak avtomobil yoʻlining oxiri va Qizil-Teeli avtomobil yoʻli (sobiq A162) kesishmasida joylashgan.

Vaqt zonasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ak-Dovurak shahri UTC+4 vaqt zonasida joylashgan. Rasman esa shahar UTC+7ga joylashtirigan.

Iqlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Iqlimi moʻtadil sovuq, yogʻingarchilik koʻp. Oʻrtacha yillik harorat −0,7 °C. Yil davomida taxminan 279 mm yogʻingarchilik tushadi.

Fevralda eng kam yogʻingarchilik boʻladi. Yogʻingarchilikning koʻp qismi iyul oyiga toʻgʻri keladi, taxminan 58 mmdir.

Iyulning eng yuqori temperaturasi 18,9 °C, eng pasti yanvarda oʻrtacha −24,0 °C ni tashkil etadi.

Aholisi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Milliy tarkibi

2002-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, shaharning 12 965 aholisidan tuvaliklar 11 897 % (11 897 kishi), ruslar — 6,15% (797 kishi), xakaslar — 0,49%, qirgʻizlar — 0,35%, komilar — 0,35% .

Iqtisodiyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ak-Dovurak. Oʻng tomonda „Tivaasbest zavodi“ joylashgan

„Tivaasbest“ zavodi shaharni tashkil etuvchi korxona hisoblanadi. Shahar 1964-yilda zavod paydo boʻlishi bilan bir vaqtda paydo boʻlgan. Zavodda uzun tolali asbest (Rossiyada bu navning analogi yoʻq), shifer va boshqa mahsulotlar ishlab chiqariladi. 1990-yillarda SSSR parchalanganidan soʻng, zavod haqiqatda toʻxtab qoldi va bir nechta xususiy mulkdorlari oʻzgarib, yaqinda shu jumladan respublika hukumati ishtiroki tufayli faoliyatini qayta tiklashga urinishlar boʻldi ^[3]. Asbest shaharning shimolida joylashgan karyerda qazib olinadi. Shuningdek, shaharda respublika yoqilgʻi-energetika kompleksining ikkinchi yirik korxonasi — Ak-Dovurak IESi joylashgan .