Aerofilateliya
Aerofilateliya — filateliyaning havo pochtasi, shu jumladan havo pochtasi va pochtani havo orqali yetkazib berishning boshqa usullarini oʻrganishga ixtisoslashgan boʻlimi.
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Filatelistlar havo pochtasining barcha jihatlarini sinchkovlik bilan oʻrganib, hujjatlashtirib, zamonaviy havo pochtasi tashish boshlanganidan beri havo pochtasining rivojlanishini kuzatib borishmoqda.
Aerofilateliya ob’ektlari quyidagilardir:
- rasmiy va norasmiy havo pochta markalari;
- vinyetkalar (masalan, havo pochtasi yorliqlari);
- havo orqali yuborilgan pochta hujjatlari;
- havo transporti bilan bogʻliq pochta markalari;
- tariflar va marshrutlar, ayniqsa birinchi reyslar va boshqa „maxsus“ parvozlar (reyslar);
- aviatsiya hodisalari va boshqa hodisalardan keyin saqlanib qolgan pochta, masalan, halokatli xatlar.
Havo pochtasining asosiy tadqiqot ob’ekti aviapochtasidir, yaʼni pochta joʻnatmalarini havo orqali tashishdir. Shu bilan birga, shar, dirijabl (zeppelin) va raketa pochtasi kabi kichik tarmoqlar ajralib turadi. Aerofilateliyaning tegishli sohasi — kosmik pochtani oʻrganishni oʻz ichiga olgan astrofilateliya hisoblanadi.
Tashkilotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Aerofilateliya boʻyicha yetakchi xalqaro tashkilot — Xalqaro aerofilatelik jamiyatlari federatsiyasi (FISA; fransuzcha: Fédération Internationale des Sociétés Aérophilatéliques — FISA) hisoblanadi. Shu bilan birga, butun dunyo boʻylab aerofilatologlar tomonidan bir qator tashkilotlar yaratilgan, ularning aksariyati turli xil ixtisoslashtirilgan nashrlarni nashr etadi:
- Amerika havo pochta jamiyati,
- Britaniya havo pochta jamiyati (ing. British Air Mail Society),
- Buyuk Britaniya Qirollik havo kuchlari pochta markalari klubi,
- Kanada aerofilatelik jamiyati (Canadian Aerophilatelic Society),
- Irlandiya havo pochta jamiyati (Irish Airmail Society),
- Yangi Zelandiya havo pochtasi jamiyati (Air Mail Society of New Zealand).
Koʻrgazmalar va toʻplamlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Havo pochtasi orqali filatelistik kolleksiyalari koʻrgazmaga qoʻyilishi mumkin:
- reglamentida ular uchun alohida sinf nazarda tutilgan umumiy filatelistik koʻrgazmalarida — aerofilateliya;
- ixtisoslashtirilgan koʻrgazmalarda.
Aerofilatelik kolleksiyasining dastlabki eksponatlaridan biriga 1924-yilda Moskvada boʻlib oʻtgan Butunittifoq filatelistik koʻrgazmasida koʻrgazma mukofotlaridan biriga sazovor boʻlgan Moskva filatelisti V.S.Mitrofanovning „Havo pochta markalari“ toʻplami misol boʻladi[1].
Zamonaviy kolleksiyalar orasida jahon filatelistik koʻrgazmalarida bir necha bor yirik oltin medallarni qoʻlga kiritgan Moskva kolleksioneri L.Y.Melnikovning „SSSR havo pochtasi“ toʻplamini ajratib koʻrsatish mumkin[2].
Birinchi reysom konverti 1929-yil 2-yanvarda Bagama orollarining Nassau shahridan Florida shtatining Mayami shahriga birinchi aviareys orqali yuborilgan.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Havo pochtasi
- AQSh havo pochtasi
- Havo pochtasi muhri
- Havo pochtasi yorlig'i
- SSSR pochta markalarida aviatsiya
- Amerika havo pochta assotsiatsiyasi
- Astrofiliya
- Aerogramma
- Havo pochtasi
- Havo pochtasi
- Xavfli xat
- Birinchi sahifa konverti
- Xalqaro aerofil jamiyatlari federatsiyasi
- Overprint (filateliya)
- Raketa pochtasi
- Tematik filateliya
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Kulakov V. Filateliya v Moskve: pervie itogi — novie zadachi (1924—1925 godi) // Filateliya. — 1992. — № 1. — S. 48—50.
- ↑ Илюшин А. С. „Филателия“. Megabook. Мегаэнциклопедия Кирилла и Мефодия. Компания «Кирилл и Мефодий». 2015-yil 15-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 15-oktyabr.
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Katalogi
- American Air Mail Catalogue: In 5 Vols. — 5th edn. — American Air Mail Society[en], 1974—1985.(ingl.) (Pervoe izdanie poyavilos v 1935 godu.)
- American Air Mail Catalogue: In 3 Vols. / Yedited by S. Reinhard. — 6th edn. — Mineola: American Air Mail Society, 1998—2005.(ingl.) (Sm. annotatsiyu dlya 3-go toma.)
- American Air Mail Society. The American Air Mail Catalogue of Air Letter Sheets, Including Military and Prisoner of War Air Letter Cards.[sayt ishlamaydi] — American Air Mail Society, 1953. — 147 p.(ingl.)
- American Air Mail Society Staff. The Air Mails of Canada and Newfoundland. — American Air Mail Society, Canadian Aerophilatelic Society, 1997. — 550 p. — ISBN 0-939429-17-9, ISBN 978-0-939429-17-2.(ingl.)
- Baldwin N. C. British Air Mails 1784—1946: A Chronology and Priced Catalogue of Aviation and Air Mail Souvenirs Flown Within and from Great Britain and Ireland. — Sutton Coldfield: Francis J. Field Ltd, 1947. — 213 p.(ingl.)
- Barber D. The American Air Mail Catalogue: 1990 Pricing Supplement, Volumes One, Two, Three, Four and Five, 1974—1985. — American Air Mail Society, 1990. — 218 p.(ingl.)
- Canadian Air Mail Catalogue. — American Air Mail Society. — 552 p.(ingl.)
- Datz S. R., Sine R. L. Sanabria North American Airmail Catalogue. — Iola, WI, USA: Krause Publications, 2000. — 120 p. — ISBN 0-9643667-1-1, ISBN 978-0-9643667-1-8.(ingl.)
- Ellington J. T., Zwisler P. F. Ellington—Zwisler Rocket Mail Catalog:[sayt ishlamaydi] In 2 Vols. — American Air Mail Society, 1973.(ingl.)
- Eustis N. Australian Air Mail Catalogue. — Hawthorne Press, 1976.(ingl.)
- Godinas F. World’s Air Mail Catalogue of Aerograms (air Letter Sheets) and Air Post Stationery. — 1967.(ingl.)
- Hodson M. Hodsonʼs Air Mail Stationery Catalogue.[sayt ishlamaydi] — M. Hodson, 1954. — 192 p.(ingl.)
- Kessler F. W. Rocket Airmail Stamps: A Specialized Catalogue. — 1935. — 51 p.(ingl.)
- Lissiuk K. The Historical Air Mail Catalogue; an Authoritative Catalogue of Air Mail Stamps and Historical Covers. — New York: K. Lissiuk, Philatelic Co., Inc., 1929.(ingl.)
- Morgan I. C. The Specialized Catalogue of Canadian Airmail Stamps. — Canada International Airmail Society, Quebec, Collector’s Magazine, 1934. — 28 p.(ingl.)
- Nahl P. C., Eisendrath J. L. The American Air Mail Catalogue: 1983 Pricing Supplement. — 5th edn, Vols. I, II and III. — American Air Mail Society, 1983. — 96 p.(ingl.)
- Roessler A. C. A. C. Roessler’s Standard Historical Souvenir Airmail Catalog. — F.D.C. Pub. Co., 1976. — 49 p.(ingl.)
- Smith O. W. R., Crouch G., Jarrett F. Airmail Catalogue, Canada and Newfoundland. — Marks Stamp Co., 1929. — 53 p.(ingl.)
- Stapleton J. The New Zealand Airmail Catalogue. — 2nd edn. — Air Mail Society of New Zealand, 1994. — 81 p. — ISBN 0-9597787-5-6, ISBN 978-0-9597787-5-5.(ingl.)
- The American Catalogue of Air Mail and First Day Covers. — New York: Berkshire Exchange, 1928.(ingl.)
- Weemaels M., Weemaels R., Bauduin P. WEEBAU: World Space Catalogue. — R-Editions, 1991. — 1132 p. — ISBN 9068120204, ISBN 9789068120202.(ingl.)(nid.)(Fransuzcha)(olm.)
- Drugie izdaniya
- Aksamit A. Tochnost prejde vsego // Филателия СССР. — 1975. — № 11. — S. 28. Webarxiv andozasida xato:
|url=
qiymatini tekshiring. Boʻsh. - Bolshoy filatelisticheskiy slovar / Pod obщ. red. N. I. Vladinsa i V. A. Yakobsa. — M.: Radio i svyaz, 1988. — 320 s. — ISBN 5-256-00175-2. (Sm. "Aerofila", Aerofilateliya i Aerofilatelisticheskie vistavki.).
- Sladkov L. Nebo zovyot // Filateliya SSSR. — 1975. — № 12. — S. 19—20. — (Rubrika: Vstrecha s uvlechyonnim chelovekom).
- Tyukov V. M. Rossiyskie marki i znaki pochtovoy oplati. Bolshaya ensiklopediya. — M.: EKSMO, Nashe slovo, 2011. — S. 166—179. — ISBN 978-5-699-47412-7.
- Berecz V. C., Jr. The Pioneer Period of Hungarian Air Mail. — American Air Mail Society, 1996. — 244 p.(ingl.)
- Cabeen R. McP. Standard Handbook of Stamp Collecting / Collectors Club of Chicago[en] Committee on Publications. — New York, NY, USA: Thomas Y. Crowell, 1979. — P. 207—221. — ISBN 0-690-01773-1.(ingl.)
- Collot G. Ligne Mermoz-Histoire aérophiatélique Lactecoere, Aeropostale, Air France — 1918—1940. — Paris: Bertrand Sinais, 1992.(ingl.)
- Ganz C. Collecting Air Mail.[sayt ishlamaydi] — American Air Mail Society, 1996. — 25 p.(ingl.)
- Hedelius M. Dansk Luftpost. — Skibby: Forlegat Skilling, 1992.(ingl.)
- Kriebel W. V. A History of the Development of Air Mail Service in Brazil. — American Air Mail Society.(ingl.)
- Kronstein M. Pioneer Airpost Flights of The World 1830—1935. — Washington D. C.: American Air Mail Society, 1978.(ingl.)
- Murphy W. J. Irish Airmail 1919—1990. — Irish Airmail Society, 1996.(ingl.)
- Newall A. S. British External Air Mails until 1934. — London: Kingfisher Press, 1985. — ISBN 0-9510749-0-3.(ingl.)
- OʻSullivan T. J. The Pioneer Airplane Mails of the United States. — Cinnaminson: American Air Mail Society, 1985. — ISBN 0-939429-13-6.(ingl.)
- Orjan L. The History of Airmail in Scandinavian. — Stockholm: Sveriges Filatelist-Forbund, 1978.(ingl.)
- Proud T. The Postal History of British Airmails. — Heathfield[en], East Sussex, UK: Proud-Bailey Co. Ltd., 1991. — ISBN 1-872465-72-2.(ingl.)
- Silombra J. Histore de L’Aérostation et de L’Aviation Française de 1783 a 1930. — Amiens: Yvert & Cie., 1981. — 192 p.(Fransuzcha)
- Thomassen E. H. Norwegian Air Mail. — Oslo: Norsk Filatelistforbund, 1998. — ISBN 8290272693.(ingl.)
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- „Аэрофилателия“. Русско-английский толковый словарь филателистических терминов — А. Юный филателист. Белпочта. Qaraldi: 2009-yil 20-oktyabr.
- Aerofilateliya na sayte „WebRing“(ingl.) (Data obraщeniya: 11 noyabrya 2008)
- „Planes & Aviation“ (en). PostBeeld (Нидерланды). Qaraldi: 2009-yil 17-fevral.
- Aerofilatelik jamiyatlarning veb-saytlari
- Xalqaro aerofilatelik jamiyatlari federatsiyasi (Wayback Machine saytida 2009-04-28 sanasida arxivlangan)(ingl.) (Kirish mumkin: 11 noyabr 2008)
- „Home“ (en). AAMS — American Air Mail Society. 2012-yil 21-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 16-aprel.
- Markaziy havo pochta jamiyati (Metropolitan Air Post Society, AQSh)(ingl.) (Kirish mumkin: 11 noyabr 2008)
- Britaniya havo pochta jamiyati, ilgari Britaniya aerofilatelik federatsiyasi(ingl.) (Kirish mumkin: 11 noyabr 2008)
- Kanada aerofilatelik jamiyati(ingl.) (Kirish mumkin: 11 noyabr 2008)
- Irlandiya havo pochta jamiyati(ingl.) (Kirish mumkin: 11 noyabr 2008)
- Yangi Zelandiya havo pochta jamiyati(ingl.) (Kirish mumkin: 11 noyabr 2008)