AQShda ommaviy axborot vositalari

Ommaviy axborot vositalari axborotni katta auditoriyaga yetkazish vositasidir. Bunga gazetalar, televideniye, radio va yana internet — onlayn nashrlar ham kiradi. Qoʻshma Shtatlardagi OAV orqali yangiliklarni taqdim etuvchi tashkilotlar birgalikda Qoʻshma Shtatlardagi axborot vositalari sifatida tanilgan.

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlardagi jurnalistika „kamtarona“ ish sifatida boshlandi hamda Amerika mustaqilligi uchun kurashda siyosiy kuchga aylandi. Mustaqillikka erishgach, AQSh Konstitutsiyasiga kiritilgan birinchi oʻzgartirish matbuot va soʻz erkinligini kafolatladi. Amerika inqilobidan keyin Amerika matbuoti tez rivojlandi. Matbuot mamlakatdagi siyosiy partiyalar bilan bir qatorda uyushgan diniy institutlar uchun ham asosiy yordam elementiga aylandi. Sent-Luis Post-Dispatch jurnalisti Marguerite Martyn bu eskizini 1908-yilda metodist vazir bilan nikoh haqidagi fikrlari uchun intervyu qilgan. XIX asrda gazetalar kengayib, Sharqiy Qoʻshma Shtatlar shaharlaridan tashqarida paydo boʻla boshladi. XVIII asrning 30-yillaridan boshlab penni matbuoti Amerika jurnalistikasida katta rol oʻynay boshladi. 1840-yillarda telegraf va tezkor bosma mashinalar kabi texnologik yutuqlar mamlakat matbuotining kengayishiga yordam berdi, chunki u tez iqtisodiy va demografik oʻsishni boshdan kechirdi. 1900-yilga kelib, yirik gazetalar jiddiy va ob’ektiv yangiliklar yigʻish bilan bir qatorda advokatlik, mushkullik va sensatsiyaning daromadli kuchlariga aylandi. XX asr boshlarida, televizordan oldin, oʻrtacha amerikalik kuniga bir necha gazeta oʻqiydi. 1920-yillardan boshlab texnologiyadagi oʻzgarishlar Amerika jurnalistikasining tabiatini yana radio sifatida oʻzgartirdi, keyinroq esa televideniye tobora muhim rol oʻynay boshladi. XX asr oxirida Amerika jurnalistikasining katta qismi yirik media konglomeratlariga birlashdi (asosan Ted Tyorner va Rupert Merdok kabi mediamagnatlarga tegishli). XXI asrda raqamli jurnalistikaning kelishi bilan gazetalar biznes inqiroziga duch keldi, chunki oʻquvchilar yangiliklar uchun internetga murojaat qilishdi va reklama beruvchilar ularni kuzatib borishdi.

Tuzilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Davlat sektori axborot vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jamoat eshittirish xizmati (PBS) asosiy notijorat televideniye xizmati boʻlib, 349 ta jamoat teleradiokompaniyasiga aʼzo. Yangiliklar va jamoatchilik bilan aloqalar dasturlari orasida PBS NewsHour, Frontline va Washington Week mavjud. 2012-yilning sentabr oyida PBS jamoat ishlari boʻyicha dasturlashda CNNʼdan 88% yuqori baholadi^[1], uni kabel axborot vositalari bilan raqobatbardosh joylashtirdi^[2], ammo ABC, CBS va NBC xususiy teleradiokompaniyalaridan ancha orqada^[3]. Mahalliy va notijorat tabiati tufayli PBS 24 soatlik yangiliklar ishlab chiqarmaydi, biroq baʼzi aʼzo stantsiyalar MHz WorldView, NHK World yoki World ni raqamli subkanal tarzida olib boradi.

Milliy jamoat radiosi (NPR) toʻqqiz yuzdan ortiq stantsiyalar tomonidan taqdim etiladigan asosiy notijorat radio xizmatidir. Uning yangiliklar dasturiga All Things Considered va Morning Edition kiradi.

PBS hamda NPR asosan aʼzolarning badallari va korporativ anderrayterlar hisobidan moliyalashtiriladi, bunda nisbatan kam miqdordagi davlat badallari olinadi^[4].

Boshqa milliy jamoat televideniyesi dasturlari distribyutorlari orasida Amerika jamoat televideniesi shu bilan birga NETA kiradi. Radio dasturlari distribyutorlari orasida American Public Media, Pacifica Radio, Public Radio International hamda Public Radio Exchange kiradi.

Qoʻshma Shtatlardagi ommaviy eshittirish mahalliy yangiliklar dasturlarini taklif qilishi mumkin boʻlgan Jamiyat radiosi shu qatorda kollej radiostantsiyalarini ham oʻz ichiga oladi.

Xususiy sektor axborot vositalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fox korporatsiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fox Broadcasting Company, Fox, Fox News Channel, Fox Business Network, Fox Sports kabi televizion hamda kabel tarmoqlari shu bilan birga 27 mahalliy televizion stantsiyalar.

News Corp[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xoldinglarga quyidagilar kiradi: Wall Street Journal, New York Post, Barronʼs, HarperCollins kitob nashriyoti va koʻplab veb-saytlar, shu jumladan, MarketWatch^[5].

Warner Bros. Kashfiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xoldinglarga quyidagilar kiradi: CNN, CW (Paramount Global bilan qoʻshma korxona), HBO, Cinemax, Cartoon Network, TBS, TNT, Warner Bros. Rasmlar, Imorat Rok Entertainment va New Line Cinema^[5].

Paramount Global[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xoldinglarga quyidagilar kiradi: MTV, Nickelodeon, VH1, BET, Comedy Central, Paramount Pictures, CBS, Showtime, Paramount Home Entertainment^[5] Viacom 18 Hindistonning Global Broadcast News media kompaniyasi bilan qoʻshma korxona.

Walt Disney kompaniyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xoldinglarga quyidagilar kiradi: ABC Television Network, kabel tarmoqlari, shu jumladan ESPN, Disney Channel, A&E, Lifetime, National Geographic Channel, FX, 227 radiostansiyalar, musiqa hamda kitob nashriyot kompaniyalari, Touchstone ishlab chiqarish kompaniyalari, 20th Century Studios, Searchlight Pictures, Blue Sky Studios, Walt Disney Pictures, Pixar Animation Studios va uyali aloqa xizmati Disney Mobile^[5].

Asosiy yangiliklar manbalari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ism	Tarqatish vositalari	Asosiy media turlari(lar)i	Tashkil etilgan / ishga tushirilgan
ABC News	Televizion ^[6] ,onlayn	Yangiliklar	1945-yil
CBS News	Televizion, jurnal va radio	Yangiliklar	1927-yil
CNN	Televizor, onlayn	Yangiliklar, Siyosat	1980-yil
Fox News kanali	Televizor, onlayn	Yangiliklar, Siyosat	1996-yil
MSNBC	Televizion, onlayn	Yangiliklar, Siyosat	1996-yil
NBC News	Televizor, onlayn	Yangiliklar	1940-yil
The New York Times	Gazetalar, onlayn	Yangiliklar, sport	1851-yil
USA Today	Gazetalar, onlayn	Yangiliklar	1982-yil
The Wall Street Journal	Gazetalar, onlayn	Yangiliklar	1889-yil
The Washington Post	Gazetalar, onlayn	Yangiliklar	1877-yil
Siyosat	Onlayn	Yangiliklar, Siyosat	2007-yil
Bloomberg	Onlayn	Dunyo yangiliklari	1981-yil
Vitse News	Onlayn ^[7]	Yangiliklar	2013-yil
HBO	Onlayn, ^[8] televizor ^[9]	Oʻyin-kulgi	1972-yil
HuffPost	Onlayn	Yangiliklar	2005-yil
TMZ	Onlayn	Mashhur yangiliklar	2005-yil
CNET	Onlayn	Texnik yangiliklar	1994-yil
mor	Radio, onlayn	Yangiliklar	1970-yil
The Hollywood Reporter	Jurnallar, onlayn	Gollivud filmi	1930-yil
Newsweek	Jurnallar, onlayn	Yangiliklar	1933-yil
The New Yorker	Jurnallar, onlayn	Yangiliklar	1925-yil
Vaqt	Jurnallar, onlayn	Yangiliklar	1923-yil
US News & World Report	Jurnallar, onlayn	Yangiliklar	1948-yil

Koʻpincha OAVga yuklanadigan muhim rol bu kun tartibini belgilashdir. Jorjtaun universiteti professori Gari Vasserman buni „milliy ustuvorliklar kun tartibini tuzish“ deb taʼriflaydi — nimaga jiddiy qarash kerak, nimaga yengillik, nimaga umuman emas". Vasserman buni „OAV bajaradigan eng muhim siyosiy funktsiya“ deb ataydi^[10]. Kun tartibini belgilash nazariyasi 1970-yillarda MakKombs va Shou tomonidan taklif qilingan va jamoat kun tartibi OAVning kun tartibi tomonidan belgilanishini taklif qiladi.

Ichki siyosatda kun tartibini belgilash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tijoriylashtirilgan media kontekstida OAV koʻpincha boshqa televidenie, gazeta yoki radiostansiya koʻtarmoqchi boʻlgan muhim masalani eʼtiborsiz qoldira olmaydi. OAV xabar berish orqali yangi muammolarni yaratishi mumkin yoki beparvolik va chalgʻitish orqali muammolarni yashirishi mumkin. Misol uchun, agar mahallalar yuqori jinoyatchilik yoki ishsizlikdan taʼsirlangan boʻlsa, jurnalistlar potentsial yechimlar yoki korruptsiya va ijtimoiy chetlanish kabi tizimli sabablar yoki boshqa tegishli masalalar haqida xabar berishga etarli vaqt sarflamasligi mumkin. Ular jamoatchilikning ushbu muammolardan bevosita xabardorligini kamaytirishi mumkin. Baʼzi hollarda jamoatchilik boshqa yangiliklar manbasini tanlashi mumkin, shuning uchun odamlarning xohish-istaklariga iloji boricha mos keladigan kun tartibini topishga harakat qilish axborot tashkilotining tijorat manfaatlariga mos keladi. Ular toʻliq muvaffaqiyatli boʻlmasligi mumkin, lekin OAVning kun tartibini belgilash salohiyati tomoshabinlar, oʻquvchilar hamda tinglovchilar qiziqishi uchun raqobat tufayli sezilarli darajada cheklangan.

AQShning turli media manbalari ichki siyosatdagi bir xil asosiy voqealarni aniqlashga moyil boʻlib, bu OAV umumiy mezonlar toʻplamiga koʻra masalalarga ustuvor ahamiyat berayotganini anglatishi mumkin.

Tashqi siyosatda kun tartibini belgilash[tahrir | manbasini tahrirlash]

OAV kun tartibini belgilashning bir usuli, agar u juda oz sonli amerikaliklar muammolar boʻyicha bevosita tajribaga ega boʻlgan sohada boʻlsa. Bu tashqi siyosatga tegishli. Amerika harbiy xizmatchilari jalb qilinganda, ommaviy axborot vositalari xabar berishi kerak, sababi xodimlar Amerika jamoatchiligi bilan bogʻliq. Ommaviy axborot vositalari, shuningdek, amerikalik ishchilarga toʻgʻridan toʻgʻri taʼsir koʻrsatadigan masalalarni, misol uchun, Meksika bilan yirik savdo shartnomalari haqida xabar berishdan manfaatdor boʻlishi mumkin. Boshqa hollarda, OAVni qanday qilib oldini olish mumkinligini koʻrish qiyin tashqi siyosat kun tartibini belgilashdan.

Makkey OAV tomonidan maʼlumotlarning 3 ta asosiy buzilishidan biri sifatida roʻyxatga olinadi: "Xorijiy yangiliklarga zarar yetkazadigan Amerika yangiliklariga ustuvor ahamiyat berish. Qoʻshma Shtatlar chet elda harbiy harakatlar olib borganida esa, bu „xorijiy xabarlar“ boshqa xorijiy yangiliklarni siqib chiqaradi"^[11].

Siyosiy kampaniyani yoritishda ot poygasi yondashuvi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yangi tadqiqotga koʻra, Amerika OAV prezidentlik kampaniyasining ot poygasi jihatlariga har qachongidan ham koʻproq eʼtibor qaratmoqda. Pew tadqiqot markazining bir qismi boʻlgan Jurnalistika sohasida mukammallik loyihasi bilan hamkorlikda oʻtkazilgan hisobotga koʻra, siyosiy kompaniyalarni yoritish saylovchilar uchun muhim boʻlgan masalalarni kamroq aks ettirgan, buning oʻrniga asosan saylov kompaniyasi taktikasi va strategiyasiga eʼtibor qaratgan. Garvard universiteti Kennedi maktabi qoshidagi Joan Shorenshteynning Matbuot, siyosat va jamoat siyosati markazi 2007-yilning yanvaridan mayigacha 48 ta axborot agentligida chop etilgan 1742 ta hikoyani oʻrganib chiqdi. AQSh ommaviy axborot vositalari, shu jumladan bosma, televideniye, radio va internetdagi barcha xabarlarning deyarli 3/2 qismi saylov kompaniyasining siyosiy jihatlariga qaratilgan boʻlsa, faqat 1%i nomzodlarning ommaviy yozuvlariga qaratilgan. Hikoyalarning atigi 12%i saylovchilarning qaror qabul qilishiga taalluqli boʻlib tuyuldi, qolganlari koʻproq taktika va strategiya haqida edi^[12].

Ot poygasi haqidagi hikoyalarning nisbati vaqt oʻtishi bilan yomonlashdi. Ot poygasi qamrovi bu yilgi hisobotlarning 63%ini (2007) tashkil etdi Bu tadqiqot 2000 va 2004-yillarda taxminan 55%ni tashkil etdi. „Agar Amerika siyosati oʻzgarayotgan boʻlsa“, degan xulosaga keldi tadqiqot, „Amerika matbuotining uslubi va yondashuvi u bilan oʻzgarmasga oʻxshaydi“.

Tadqiqot shuni maʼlum qiladiki, AQSh ommaviy axborot vositalari Amerika jamoatchiligini amerikaliklar xohlagan narsadan mahrum qiladi: saylovchilar nomzodlarning muammolar boʻyicha pozitsiyalari va ularning shaxsiy kelib chiqishi, unchalik taniqli boʻlmagan nomzodlar va debatlar haqida koʻproq bilishni xohlashadi^[12]. Sharhlovchilarning taʼkidlashicha, saylovoldi tashviqotini yoritishda OAV koʻpincha nomzodlar haqidagi arzimas faktlarga urgʻu berishadi, ammo kamdan kam hollarda saylovchilar uchun muhim boʻlgan masalalar boʻyicha nomzodlarning oʻziga xos pozitsiyasini taqdim etadilar^[13].

Aynan shu yondashuv siyosatga nisbatan ham qoʻllanilishi mumkin. Annenberg jamoatchilik siyosati markazi direktori Ketlin Xoll Jeymison „taktik ramka“ atamasini yangiliklarni yoritish maqsadida kiritdi, bu siyosat taklifi yaxshi fikrmi yoki yoʻqmi emas, balki bundan keyingi saylovga qanday taʼsir qilishi haqidagi savolga qaratilgan. Jeymison misol tariqasida Yashil yangi kelishuvning yoritilishini keltiradi^[14]. Jeymson tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni maʼlum qiladiki, taktik jihatdan tuzilgan hikoyalar saylovchilarni beadab va muhim maʼlumotlarni eslab qolish ehtimoli ozroq boʻlishi mumkin^[15].

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshma Shtatlardagi ommaviy axborot vositalarining tarafkashligi
Amerika Qoʻshma Shtatlari ommaviy axborot vositalari
Qoʻshma Shtatlardagi ob-havo axborot vositalari

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ „Overview - About PBS - PBS About“. Overview - About PBS - PBS About. 7-oktyabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-noyabr 2022-yil.
↑ „The State of News Media 2012“. Pew Research.
↑ „Evening News Ratings: Week of September 24“. www.mediabistro.com.
↑ „Big Bird, Mitt Romney, and how PBS is actually funded“. www.denverpost.com. 7-oktyabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 Columbia Journalism Review's Who Owns What resource
↑ „American Broadcasting Company | History, Shows, & Facts | Britannica“ (en). www.britannica.com. Qaraldi: 9-oktyabr 2022-yil.
↑ https://www.youtube.com/user/vicenews/about | Archived: https://web.archive.org/user/vicenews/about
↑ „Stream Free Episodes of HBO Series Online“.
↑ „HBO TV Schedule“.
↑ Wasserman, Basics of American Politics (London, Longman, 2003) p. 234
↑ McKay, American Politics & Society (Oxford, Blackwell, 2005) pg 144
↑ ^12,0 ^12,1 "Study: Media Focused On Tactics Not Issues", October 29, 2007, https://www.nytimes.com/2007/10/29/business/media/29coverage.html also archived at: http://www.commondreams.org/archive/2007/10/29/4880/
↑ Krugman, Paul. „Triumph of the Trivial“. The New York Times (30-iyul 2004-yil).
↑ Vox. „Why you still don't understand the Green New Deal“. YouTube (11-mart 2019-yil). 24-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-noyabr 2022-yil.
↑ Joseph N. Cappella. Spiral of Cynicism: The Press and the Public Good. Oxford University Press, 1997. ISBN 978-0195090635.

Qoʻshimcha oʻqish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kurts, Xovard (1993). Media sirki: Amerika gazetalari, Times kitoblari, Random House bilan bogʻliq muammo .ISBN 0-8129-2022-8 ISBN 0-8129-2022-8

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

[1] „Overview - About PBS - PBS About“. Overview - About PBS - PBS About. 7-oktyabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-noyabr 2022-yil.

[2] „The State of News Media 2012“. Pew Research.

[3] „Evening News Ratings: Week of September 24“. www.mediabistro.com.

[4] „Big Bird, Mitt Romney, and how PBS is actually funded“. www.denverpost.com. 7-oktyabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi.

[CJR-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 Columbia Journalism Review's Who Owns What resource

[6] „American Broadcasting Company | History, Shows, & Facts | Britannica“ (en). www.britannica.com. Qaraldi: 9-oktyabr 2022-yil.

[7] ttps://www.youtube.com/user/vicenews/about | Archived: https://web.archive.org/user/vicenews/about

[8] „Stream Free Episodes of HBO Series Online“.

[9] „HBO TV Schedule“.

[10] Wasserman, Basics of American Politics (London, Longman, 2003) p. 234

[11] McKay, American Politics & Society (Oxford, Blackwell, 2005) pg 144

[autogenerated1-12] 12,0 ^12,1 "Study: Media Focused On Tactics Not Issues", October 29, 2007, https://www.nytimes.com/2007/10/29/business/media/29coverage.html also archived at: http://www.commondreams.org/archive/2007/10/29/4880/

[13] Krugman, Paul. „Triumph of the Trivial“. The New York Times (30-iyul 2004-yil).

[14] Vox. „Why you still don't understand the Green New Deal“. YouTube (11-mart 2019-yil). 24-noyabr 2022-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 24-noyabr 2022-yil.

[15] Joseph N. Cappella. Spiral of Cynicism: The Press and the Public Good. Oxford University Press, 1997. ISBN 978-0195090635.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]