AQSh Xalqaro taraqqiyot agentligi
AQSh Xalqaro taraqqiyot agentligi (USAID) (inglizcha: United States Agency for International Development, USAID) — Amerika Qoʻshma Shtatlarining tashqi yordam sohasidagi eng yuqori federal hukumat agentligi. Agentlik boshqaruvchisi va uning oʻrinbosari Senat roziligi bilan Prezident tomonidan tayinlanadi va AQSh Davlat kotibi bilan kelishilgan holda ish yuritadi.
Tavsif[tahrir | manbasini tahrirlash]
Nizomga koʻra, agentlik faoliyatining asosiy yoʻnalishlari savdo, qishloq xoʻjaligi, iqtisodiy oʻsishni qoʻllab-quvvatlash, sogʻliqni saqlash, shoshilinch insonparvarlik yordami, mojarolarning oldini olishga koʻmaklashish va rivojlanayotgan mamlakatlarda demokratiyani qoʻllab-quvvatlash[1].
USAID 1961-yil noyabrda prezident Jon Kennedi tomonidan imzolangan[2]. Birinchi marta AQSh hukumat institutlaridan biri butunlay boshqa mamlakatlarning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishiga uzoq muddatli yordam berishga qaratilgan boʻlib, ilgari mavjud boʻlgan bir nechta tashkilotlarning funksiyalarini birlashtirdi. Ushbu tashkilot dasturlarini moliyalashtirish uchun har yili AQSh federal byudjetining 1% ga yaqini ajratiladi. Agentlik dunyoning aksariyat mamlakatlarida oʻz vakolatxonalariga ega.
Agentlikning tashkil etilishi Amerikaning xalqaro yordam dasturlarini tartibga solish boʻyicha olib borilgan ishlar natijasi boʻlib, ular Marshall rejasiga asoslanib, Qoʻshma Shtatlar urushdan keyingi Yevropaga yordam koʻrsatdi va 1951-yil iyun oyida yakunlandi.
“Agentlik vakillarining mamlakatimizdagi faoliyati tabiati har doim ham ikki tomonlama gumanitar hamkorlikni rivojlantirishga koʻmaklashish boʻyicha belgilangan maqsadlarga javob beravermaydi. Gap grantlarni taqsimlash, jumladan, turli darajadagi saylovlar va fuqarolik jamiyati institutlari orqali siyosiy jarayonlarga ta’sir oʻtkazishga urinishlar haqida bormoqda. AMPning Rossiya hududlarida, ayniqsa Shimoliy Kavkazdagi faoliyati jiddiy savollar tugʻdirdi, biz bu haqda amerikalik hamkasblarimizni bir necha bor ogohlantirgan edik.
Agentlik veb-saytida eʼlon qilingan hisobotga koʻra, USAID yordami, xususan, 2001-yilda Rossiya Yer kodeksining qabul qilinishiga toʻgʻridan-toʻgʻri taʼsir koʻrsatdi, bu yer mulkini sotib olish, sotish va egalik qilish imkonini berdi, shuningdek, Rossiya Konstitutsiyasi loyihasini ishlab chiqishga taʼsir koʻrsatdi., RF Fuqarolik kodeksining birinchi qismi va Rossiya Federatsiyasining Soliq kodeksi[3]. Moskva agentlikka Rossiyadagi vakolatxonalarini yopish uchun 1-oktyabrgacha vaqt berdi. 2012 -yil 18-sentabrda Qoʻshma Shtatlar Rossiyadagi operatsiyalarni toʻxtatayotganini eʼlon qildi. AQSh Davlat departamenti matbuot kotibi Viktoriya Nuland shu munosabat bilan[4] :
.
Yashirin operatsiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Agentlik Kuba hukumatiga qarshi ZunZuneo kabi qoʻporuvchilik operatsiyalarini moliyalashtiradi[5], ular hatto AQSh Kongressiga ham xabar qilinmagan (2009-yilda Kongress hisobotida OTI ishi koʻpincha siyosiy oqibatlarga olib kelishi taʼkidlangan edi. diplomatik muammolarga[5]). Ushbu maqsadlar uchun sarf-xarajatlar boshqa byudjet moddalarida yashiringan - masalan, ZunZuneo moliyalashtirish Pokistondagi loyiha qiymati sifatida hujjatlashtirilgan.
Gazetalarda ZunZuneo haqidagi maqolalar paydo boʻlgach, baʼzi kongressmenlar salbiy munosabatda boʻlishdi. Patrik Lehi shunday dedi: „Hukumatni oʻzgartirishning yashirin operatsiyasi USAID orqali amalga oshirilmasligi kerak“.
2014-yil oxiridagi yana bir janjal Kubada AQSh uchun ishlayotganiga shubha qilmagan kubalik reperlar yordamida yoshlarning hukumatga qarshi harakatini yaratishga urinish bilan bogʻliq edi. Operatsiyada serb pudratchilari orqali yollanganinglizcha: Creative Associates International Vashingtonda. Moliyalashtirish Panamadagi qobiq kompaniyasi va Lixtenshteyndagi bank orqali amalga oshirildi. Sxemaning murakkabligi AQSh Gʻaznachiligini bank operatsiyalarini blokirovka qilishga olib keldi va ularni Kuba embargosini buzishga urinish deb hisobladi.
Uilyam Blam 1960—1970-yillarda USAID Markaziy razvedka boshqarmasi bilan yaqindan hamkorlik qilganini taʼkidladi — Markaziy razvedka boshqarmasi xodimlari koʻpincha chet elda USAID niqobi ostida faoliyat yuritgan.
Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „USAID Official Website“. Usaid.gov (10-may 2013-yil). 16-iyun 2014-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 16-may 2014-yil.
- ↑ >„US Legislation on Foreign Relations Through 2002“. US Government. 8-fevral 2019-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 30-noyabr 2018-yil.
- ↑ „USAID in Russia“ (inglizcha). USAID (18-sentabr 2012-yil). — „USAID-funded Rule of Law implementers helped draft the Russian Constitution, Part I of the Russian Civil Code, and the Russian Tax Code. USAID assistance led directly to the adoption of the 2001 Land Code which provided the right to buy, sell, and own urban and rural land in Russia“. 18-oktabr 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 19-sentabr 2012-yil.
- ↑ „Правозащитники обеспокоены закрытием USAID в России“. Русская служба Би-би-си (19-sentabr 2012-yil). Qaraldi: 19-sentabr 2012-yil.
- ↑ 5,0 5,1 „U.S. secretly created ʻCuban Twitter’ to stir unrest“. Washington Post (3-aprel 2014-yil).