Министр
Vazir — vazirlikni boshqaradigan, [1] [2] boshqa vazirlar bilan birgalikda siyosat boʻyicha qarorlar qabul qiluvchi va amalga oshiradigan siyosatchi . Ba'zi yurisdiktsiyalarda hukumat boshlig'i ham vazir bo'lib, " bosh vazir ", "bosh vazir", "bosh vazir", "kansler" yoki boshqa unvonlarga ega.
Vestminster hukumat tizimidan foydalanadigan Hamdo'stlik hududi yurisdiktsiyalarida vazirlar odatda parlament yoki qonun chiqaruvchi palatalardan birining a'zosi bo'lishlari talab qilinadi va odatda qonun chiqaruvchi organning quyi palatasida ko'pchilikni nazorat qiluvchi siyosiy partiyadan bo'ladi. Belgiya, Meksika, Niderlandiya, [3] [note 1] Filippin, Sloveniya va Nigeriya kabi boshqa yurisdiktsiyalarda vazirlar mahkamasi darajasidagi lavozim yoki boshqa davlat amaldoriga qonun chiqaruvchi organ a'zosi bo'lishga ruxsat berilmaydi. Har bir yurisdiktsiyadagi ma'muriy tartibga qarab, vazirlar odatda hukumat bo'limi boshliqlari va hukumat vazirligi, vazirlar mahkamasi va, ehtimol, vazirlar mahkamasi qo'mitasining a'zolaridir. Ba'zi vazirlar boshqalardan kattaroq bo'lishi mumkin, ba'zilari esa " vazir yordamchisi " yoki " vazir o'rinbosari " unvoniga ega bo'lishi mumkin. Vazirlar soni ko'p bo'lgan ba'zi yurisdiktsiyalar vazirlarni ichki yoki tashqi vazirlik yoki vazirlar mahkamasida tayinlashi mumkin.
Gonkong, Meksika, Filippin, Birlashgan Qirollik va Qo'shma Shtatlar kabi ba'zi yurisdiktsiyalarda vazirlar mahkamasi darajasidagi shunga o'xshash lavozim egalari kotiblar deb ataladi (masalan, Buyuk Britaniyada Ichki ishlar vaziri, AQShda Davlat kotibi ). Qo'shma Shtatlar). Vazirlar mahkamasi darajasidagi ba'zi lavozim egalari boshqa unvonga ega bo'lishi mumkin, masalan, " Bosh prokuror " yoki " Bosh pochta bo'limi".
Kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vazir soʻz atamasi (fransuzcha: ministre lotincha: minister — xizmatchi) — родовое[2838 kundan beri manba koʻrsatilmadi] hukumat tuzilmasi tarkibiga kiruvchi eng muhimdavlat boshqaruvi organlari rahbarlarining nomi — vazirliklar . Turli shtatlarda ular har xil nomlanadi, AQSh, Buyuk Britaniya, Meksika va boshqa baʼzi shtatlarda vazirlarning hammasi yoki bir qismi davlat kotiblari, Buyuk Britaniyada alohida vazirlar kansler deb ataladi. Lankaster gersogligi va boshqalarni misol keltirish munkin.
Etimologiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Odatda ko'pchilik partiyaning rahbari bosh vazir yoki unga tenglashtirilgan idoraga aylanadi va boshqa vazirlarni saylaydi. Vestminster tizimida bu vazirlar hukumatning bir qismi bo'lgan holda parlamentda o'z saylov okruglarini vakillik qilishda davom etadilar. Ko'pincha, hukumatga maxsus ko'nikmalarni olib kelish uchun tashqi tomondan bir kishi vazir etib tayinlanishi mumkin. Bunday odam vazir bo'lib ishlaganda parlament a'zosi bo'lishi shart emas va u hukumatdagi partiya/partiyalar a'zosi bo'lishi shart emas.
Birlashgan Qirollikda hukumat vaziri parlamentning ikkala palatasining ham a'zosi bo'lishi shart emas. Biroq, amalda, konventsiyaga ko'ra, vazirlar parlament oldida javobgar bo'lishlari uchun jamoatlar palatasi yoki Lordlar palatasining a'zosi bo'lishlari kerak. Vaqti-vaqti bilan Bosh vazirlar parlamentga a'zo bo'lmaganlarni vazir qilib tayinlaydilar. So'nggi yillarda Lordlar palatasiga bunday vazirlar tayinlangan. [6]
Maqsad va holat[tahrir | manbasini tahrirlash]
Koʻpgina mamlakatlarda vazirlarning maxsus toifalarga boʻlinishi mavjud. Masalan, Buyuk Britaniyada quyidagilar mavjud:
- Tarmoqli vazirliklarni boshqaradigan vazirlar;
- portfelsiz vazirlar — vazirliklarga rahbarlik qilmaydigan, lekin bosh vazirning individual topshiriqlarini bajaradigan hamda hukumat majlislarida hal qiluvchi ovoz berish huquqiga ega boʻlgan hukumat aʼzolari;
- Vazirliklar rahbarlarining oʻrinbosarlari boʻlgan davlat vazirlari;
- Kichik vazirlar parlament kotiblari boʻlib, vazirlarni parlament bilan bogʻlaydilar.
Turli mamlakatlarda konstitutsiyaviy va huquqiy maqomi va vazirlarning haqiqiy roli sezilarli darajada farqlanadi. Shunday qilib, zamonaviy mamlakatlarning konstitutsiyaviy huquqida vazir lavozimining deputatlik mandati bilan muvofiqligi masalasiga uchta asosiy yondashuv mavjud.Birinchi guruhda, ayniqsa Vestminster tizimidan foydalanadiganlar (Buyuk Britaniya, Irlandiya, Kanada, Avstraliya) bunday kombinatsiya zarur, ikkinchisida (Germaniya, Italiya, Avstriya, Polsha), uchinchisida (Rossiya), Bolgariya, Litva, Norvegiya, Niderlandiya) — taqiqlangan. Vazirlarning haqiqiy roli parlamentar davlatlarda vazirlar lavozimlarini, qoida tariqasida, professional siyosatchilar, prezidentlik respublikalarida esa professional maʼmurlar (kadrlar xodimlari) egallashi bilan farqlanadi. Baʼzi mamlakatlarda (masalan, AQSh, Meksikada) vazir soʻzi oʻrniga kotib yoki davlat kotibi soʻzi ishlatiladi. Baʼzi sharq mamlakatlarida forscha vazir (vazir) soʻzi ishlatiladi.
Vazirlarning turlari va nomi[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Qishloq xoʻjaligi vaziri
- Savdo vaziri
- Aloqa vaziri
- Madaniyat vaziri
- Mudofaa vaziri
- Elektr vaziri
- Ichki ishlar vaziri
- Bosh vazir o'rinbosari
- Ta'lim vaziri
- Energetika vaziri
- Atrof-muhit vaziri
- Moliya vaziri
- tashqi ishlar vaziri
- Uy-joy vaziri
- Sog'liqni saqlash vaziri
- Sanoat vaziri
- Ichki ishlar vaziri
- Adliya vaziri
- Mehnat vaziri
- Bosh Vazir
- Jamoat ishlari vaziri
- Sport vaziri
- Turizm vaziri
- Transport vaziri
- ↑ „Minister“. Oxford Dictionary. 19-noyabr 2017-yilda asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 17-iyun 2018-yil.
- ↑ „Minister“. Collins Dictionary. Qaraldi: 17-iyun 2018-yil.
- ↑ „Grondwet“ (nl). wetten.overheid.nl. Qaraldi: 10-mart 2021-yil.
- ↑ 4,0 4,1 „Real bridge-builder became Finland's first female government minister - thisisFINLAND“ (en-US). thisisFINLAND (29-sentabr 2017-yil). Qaraldi: 1-oktabr 2017-yil.
- ↑ Korppi-Tommola, Aura (2016), Miina Sillanpää - edelläkävijä, Helsinki: Suomen kirjallisuuden seura, ISBN 978-952-222-724-9
- ↑ Maer, Lucinda (2017-09-04). Ministers in the House of Lords. https://researchbriefings.parliament.uk/ResearchBriefing/Summary/SN05226.
Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "note", but no corresponding <references group="note"/> tag was found