Bavariya

Bavariya
Freistaat Bayern
Gerb;	Bayroq;
Yer
Maʼmuriy markazi	Myunxen shahri
Yirik shaharlari	Myunxen
Asos solingan sanasi	1939-yil
Rasmiy tillar	olmon
Aholi	12,584 mln. (2011-09-30) (11-oʻrin)
Zichligi	177,5 kishi./km²
Millatlar tarkibi	olmonlar
Dinlar tarkibi	xristianlar
Maydoni	70 549 km²
Rasmiy sayti	http://www.bayern.de www.bayern.de
Xaritada
Koordinatalari: 49°4′43″N 11°23′8″E / 49.07861°N 11.38556°E G O

Bavariya — GFR yeri. Dunay havzasida. Maydoni 70,6 ming km². Aholisi 12,584 mln. kishi (2011). Maʼmuriy markazi — Myunxen shahri. Bavariya mamlakatning eng baland togʻli qismida. Myunxenda iyulning oʻrtacha harorati 17 °C, yiliga 935 mm yogʻin yogʻadi. Daryolari Dunay havzasiga mansub, koʻl koʻp. Hududining 1/3 qismi oʻrmon bilan band; togʻ yaylovlari bor.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bavariya hududida olmonarning bavar qabilasi yashagan. 1070—1180-yillar Bavariyada velf qabilasi hukmronlik qilgan. 1180—1918-yillar Vittelsbaxlar sulolasi idora qilgan. 1806-yildan qirollik va Reyn ittifoqi aʼzosi. 1871-yildan Olmoniya imperiyasi tarkibida. 1945-yildan Amerika okkupatsiya zonasi, 1949-yildan esa GFR tarkibiy qismi.

Iqtisodi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bavariya — industrial-agrar rayon. Elektr energiyasining yarmini GESlar beradi. Urushdan keyingi yillarda neftni qayta ishlash (Ingolshtadt, Nyoyshtadt) va neft kimyosi sanoati bunyod etilgan (neft Marsel, Genuya, Triyest portlaridan quvurlar orqali keltiriladi). Bavariya GFR alyuminiy mahsulotining 1/3 qismini beradi (Tyoging). Sanoatning yetakchi tarmogʻi mashinasozlik: elektrotexnika, (Myunxen, Nyurnberg , Erlangen), umumiy mashinasozlik (Augsburg , Ashaffenburg), transport mashinasozligi, jumladan avtomobilsozlik (Myunxen, Augsburg , Ingolshtadt) va samolyotsozlik (Augsburg), aniq mexanika (Nyurnberg). Toʻqimachilik (Xof, Augsburg) va tikuvchilik, oziq-ovqat sanoati ham muhim oʻrin tutadi.

Geografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Landshaft

Bavariyada yirik nemis landshaftlarining uch qismi mavjud: Shimoliy Germaniyaning Kalkalpen qismi va Bavariya Alplari o'zlarining go'zal ko'llari bilan; Dunay daryosigacha cho'zilgan tepalikli Bavariya platosi va turli xil landshaftlarga ega Germaniya o'rta tog'lari. Sharqda Bavariyaga Frankon o'rmonining bir qismi, Fixtel tog'i, oberpfeltser-Vald o'rmonlarining bir qismi (nem. Oberpfälzer Wald) va Bemervald, janubda alplar, g'arbda Shvabiyaning shtufenland va shimolida Spessart va Ren yerlari.

Bavariyada ko'plab daryolar mavjud, ularning aksariyati Dunay bilan bog'liq. Dunay-Evropadagi Volgadan keyin ikkinchi yirik Daryo. Daryo o'zanini kemalar qatnovini ta'minlash uchun joylarda to'g'onlar bilan o'ralgan. Bavariyaning shimoli-g'arbida Mayn daryosi oqadi, uning irmoqlari Franconian o'rmoni va Fichtelgebirge yon bag'irlaridan Saale daryosi boshlanadi. Reyn va Dunay havzalari 1992-yilda Reyn-Mayn-Dunay kanali tomonidan birlashtirilgan.

Bavariya-ko'llar mamlakati. 1600 ga yaqin ko'llar asosan Alp tog'lari etaklarida to'plangan. Eng yiriklari: Kimze, Ammerse, Starnberg ko'li, Tegernze, Konygsze; eng chuqurlari Valxense (192 m)^[1].

Franconian Alba va janubda Bavariya Alplarida ko'plab kichik karst g'orlari va vertikal karst konlari mavjud. Eng chuqur shaxta Geburtstagsshaxt (geburtstagsschacht, chuqurligi 698 m). Bavariyaning eng katta g'ori Salzgrabenhöhle (Salzgrabenhöhle, 9012 m).

Transporti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Temir yoʻllari asosan elektrlashtirilgan. Avtomobil yoʻli koʻp, Dunay, Mayn daryolarida kema qatnaydi. Bavariyada Bavariya Fanlar akademiyasi (1759-yil tashkil etilgan) va 3 ta universitet bor^[2].