Sharqiy Turkiston

Sharqiy Turkiston 

Sharqiy Turkiston — Oʻrta Osiyodagi hudud, Xitoy tomonidan bosib olingan va hali hanuz u yerdagi uygʻurlar Xitoy Xalq Respublikasi tomonidan tahqirlanadi, XXR tomonidan ularning madaniyati va dini yoʻq qilinishga harakat qilinadi. (Shinjyang-Uygʻur avtonom rayoni XXR).

XX asrda Sharqiy Turkiston hududida 2 marotaba mustaqil davlatlar tashkil topgan.

• Sharqiy Turkiston Islom Jumhuriyati (1933).
• Sharqiy Turkiston Inqilobiy Jumhuriyati (1944—1949).

Tarixi

norasmiy bayroq

Sharqiy Turkiston hududida yaqin kunlargacha xitoyliklar yashamagan. Bu hudud asosan Islom diniga eʼtiqod qiluvchi Uyg'urlar va qisman Qozoqlar yashashgan.

Bir vaqtlar hozirgi Sharqiy Turkistonning tub aholisi tomonidan buyuk tamaddun yaratilgan va Xitoy hamda O'rta Osiyo madaniyatiga katta tasir koʻrsatgan. Oʻz vatida Sharqiy va Gʻarbiy Turkiston yagona davlatga birlashgan edi.

Hududdagi nizolar natijasida vujudga kelgan notinch vaziyatdan unumli foydalanib olgan Jung'orlarning xoni Galdan Sharqiy Turkistonni bosib oladi. Keyinchalik Xitoyning Manchjur sulolasi tomonidan bosib olinadi.1759-yilga kelib Uygʻuriston toʻliq xitoy-manchjur askarlari tomonidan bosib olinadi.Bosib olingan yer xitoy tilida Sintzyan (Yangi yer) deb atala boshlandi.

Butun XIX asr davomida Sharqiy Turkiston aholisi faqat ozodlik uchun boʻlgan inqiloblar ostida yashaydi (1825—1828, 1857, Yettishahar 1862—1872 yillar). XX asrda esa 1931—1933, 1944—1949 yillarda boʻlib oʻtadi.

• Hozirda XXR hududga xitoyliklarni koʻchirish faol siyosatini olib bormoqda.

Havolalar

• Vatanga sayohat (Wayback Machine saytida 20-fevral 2009-yil sanasida arxivlangan)
• Uygʻuriston — mening yurtim
• Uygʻurlar-Xitoy devoridagi buyuk bomba (Wayback Machine saytida 26-mart 2010-yil sanasida arxivlangan)
• Sharqiy Turkiston Respublikasi (1944-49gg.)
• Sintzyandagi inqilob 1944 g. (Wayback Machine saytida 10-noyabr 2007-yil sanasida arxivlangan)
• Uygʻur separatizmi (Wayback Machine saytida 26-iyun 2008-yil sanasida arxivlangan)
• [1] (Wayback Machine saytida 2-aprel 2012-yil sanasida arxivlangan)
• Sharqiy Turkistondagi Britaniya elchisi (1944—1949) (Wayback Machine saytida 18-iyul 2011-yil sanasida arxivlangan)
• Uygʻur muammosi

• East Turkistan to the Twelfth Century (by William Samolin, 1964)