Jair Bolsonaro

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Jair Bolsonaro
 Braziliya Prezidenti
 
Mansab davri
1-yanvar 2019-yil – 1-yanvar 2023-yil
Vitse-prezident Hamilton Mourão
Oʻtmishdoshi Michel Temer
Vorisi Lula da Silva
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi 21-mart 1955-yil (1955-03-21) (69 yosh)
Glicério, São Paulo
Siyosiy partiyasi PSL (2018-yildan)

Jair Messias Bolsonaro (portugalcha talaffuzi: [ʒaˈiʁ meˈsiɐs bowsoˈnaɾu]; 21-mart 1955) - Braziliyaning 38-chi va amaldagi Prezidenti.[1] U braziliyalik siyosatchi, 2019-yil 1-yanvardan beri Braziliya prezidenti. Bolsonaro - armiya zobiti. Bolsonaro jinoyat va korruptsiyaga qarshi katta kuch bilan kurashishga va'da berdi. Bolsonaro savdo va iqtisodiyotni rivojlantirish va erkinlashtirishga harakat qilmoqda. U xristian qadriyatlarini qo'llab-quvvatlaydi. Bolsonaro ekologik harakatga qarshi, chunki u iqtisodiyotga, daraxt kesish va shunga o'xshash narsalarga zarar etkazishini aytadi. Bolsonaroning raqiblari uni o'ta o'ngchi, tarafdorlari esa uni an'anaviy konservativ deb bilishadi. Bolsonaro Braziliya harbiy diktaturasini yaxshi vaqt deb hisobladi. U jinsiy ozchiliklar, mahalliy xalqlar va ayollarning huquqlariga ahamiyat bermasligini aytdi. Bolsonaro mamlakat demokratiyasini hurmat qilishga va'da berdi.

Bolsonaro, ayniqsa konservativ protestantlar va Braziliya biznes hamjamiyatida tarafdorlari bor.

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Erta davr[tahrir | manbasini tahrirlash]

1986 yılında Bolsonaro
Bolsonaro Rio-de-Janeyro shahar kengashi a'zosi sifatida, 1990-yil

Bolsonaro 1955-yil 21 martda San-Pauluning Gliserio shahrida tug'ilgan.[2] U italyan va nemis millatiga mansub. Otasi tomonidan u Veneto va Kalabriyadan kelgan italiyaliklarning nabirasi. Uning bobosining oilasi Venetodan, aniqrog'i Padua shtatidagi Anguillara Veneta shahridan. Uning bobosi Vittorio Bolzonaro (familiyasi dastlab Z deb yozilgan) 1878-yil 12 aprelda tugʻilgan. Vittorioning oilasi u 10 yoshida singlisi Jovanna va ukasi Tranquil bilan birga Braziliyaga ko'chib kelgan. Uning bobosi va buvisi Italiyaning Toskana mintaqasidagi Lukka shahrida tug'ilgan va 1890-yilda Braziliyaga ko'chib kelgan.[3]

Harbiy martaba[tahrir | manbasini tahrirlash]

O'rta maktabning so'nggi yilida Bolsonaro Braziliya armiyasining tayyorgarlik maktabiga qabul qilindi, shundan so'ng u harbiy akademiyaga yuborildi va 1977-yilda tugatdi. Qisqa vaqt davomida u armiyaning parashyutchilar safida xizmat qildi. Uning yuqori martabali ofitserlari uni "shubhali va tajovuzkor" deb ta'riflashgan. Bolsonaro 1986-yil U birinchi marta 1986-yilda Veja jurnaliga bergan intervyusida omma oldida paydo bo'lgan. Bolsonaro armiyadagi maoshlarning pastligidan shikoyat qiladi va Oliy qo'mondonlik byudjetni qisqartirish tufayli xodimlarni qisqartirganini da'vo qilmoqda. Rahbarlari tomonidan tanqid qilinganiga qaramay, Bolsonaro hamkasblari va xotinlarining maqtoviga sazovor bo'ldi va Braziliyaning yangi fuqarolik demokratik hukumatidan hafsalasi pir bo'lgan ko'plab o'ng qanotchilar uchun mashhur nomga aylandi.[4] Bolsonaro armiyada 17 yil xizmat qilib, kapitan darajasiga yetgan.[5]

Siyosiy martaba[tahrir | manbasini tahrirlash]

U siyosatga 1988-yilda Rio-de-Janeyrodagi Xristian Demokratik partiyasidan shahar kengashi aʼzosi sifatida kelgan.[6] U 1990-yilgi saylovlarda xuddi shu partiyadan federal deputat etib saylangan. U ketma-ket to'rt marta qayta saylangan. Yillar davomida u Braziliyaning bir qancha boshqa siyosiy partiyalari bilan bog'langan. 2014-yilda u 464 ming ovoz bilan Rio-de-Janeyroda eng koʻp ovoz toʻplagan kongressmenga aylandi.[7]

Bolsonaro Braziliya Milliy Kongressidagi 26 yillik faoliyati davomida kamida 171 ta qonun loyihasi va bitta konstitutsiyaga oʻzgartirish kiritdi, ulardan faqat ikkitasi qabul qilindi. Chap partiyalar tomonidan ta'qib qilinayotganini da'vo qilgan Bolsonaroning so'zlariga ko'ra, ko'pchilik kongressmenlar kun tartibiga emas, balki "loyihani kim yozganiga qarab" ovoz berishadi.

Bolsonaro'nun Londra'daki Destekçileri, 7 Ekim 2018

2018-yil yanvar oyida Bolsonaro Ijtimoiy xristianlar partiyasidan chiqib, Ijtimoiy liberal partiyaga (PSL) qoʻshildi. Bolsonaro qabul qilingandan so'ng, partiya o'zining konservativ va o'ng qanot pozitsiyalarini qabul qildi.[8][9]

2018-yilgi prezidentlik saylovlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

2018-yil 22-iyulda Bolsonaro Ijtimoiy liberal partiya tomonidan rasman 2018-yilgi saylovda prezidentlikka nomzod sifatida koʻrsatilgan. Uni Mehnat innovatsion partiyasi ham qoʻllab-quvvatladi. Koalitsiya nomi "Hammasidan ustun Xudo" (Deus acima de todos). Unga qarshi ikkita da’vo boʻlgan boʻlsa-da, Braziliya Oliy saylov sudi ularni toʻxtatib qoʻydi va uning nomzodi 6 avgust kuni rasmiylashtirildi. Londonda Bolsonaro tarafdorlari, 2018-yil 7 oktyabr Bolsanoro avgust oyida iste'fodagi general Hamilton Murao bo'lajak saylovlarda vitse-prezident bo'lishini e'lon qildi.

Bolsonaro Vakillar palatasida, 2014-yil fevral

Siyosatchilarning fikriga ko'ra, kampaniya boshida Bolsonaro kamroq tajovuzkor va qarama-qarshilik uslubini qo'llash orqali o'z ohangini ushlashga muvaffaq bo'ldi. Iqtisodiy nuqtai nazardan, u iqtisodiyotga kamroq davlat aralashuvi g'oyasini qo'llab-quvvatlay boshladi (u ilgari rivojlanish siyosatini himoya qilgan paytda aytganidan farqli o'laroq). Boshqa tomondan, jinoyatchilik va “an’anaviy oilaviy qadriyatlar”ni himoya qilish borasida oʻzining qat’iy pozitsiyasini saqlab kelmoqda. Bolsonaro, shuningdek, o'sishni rag'batlantirish va ishsizlikka qarshi kurashish uchun soliqlarni, ayniqsa meros va savdoni kamaytirishni rejalashtirayotganini aytdi. U, shuningdek, federal hukumatning hajmi va byurokratiyasini kamaytirishga harakat qilishini aytdi. Oktyabr oyida Bolsonaro liberal iqtisodchi Paulo Gedeshni moliya vaziri etib tayinlashini e'lon qildi.

2018-yil 9-avgust kuni u Rede Bandeirantes televizion tarmogʻi tomonidan tashkil etilgan yilning birinchi prezidentlik debatida ishtirok etdi. Bir hafta o'tgach, RedeTV da yana bir muhokama bor! . 28 avgust kuni u Jornal Nacional nashriga intervyu berdi.[10][11]

Bolsonaro va Putin 2019-yilda

2018-yilgi saylovoldi kampaniyasida davlat xayriyalaridan 1 million rialdan koʻproq mablagʻ toʻplagan prezidentlikka birinchi nomzod boʻlgan Bolsonaro dastlabki 59 kun ichida kuniga oʻrtacha 17 000 ta xayriya yigʻdi.

2018-yil aprel oyida Leyboristlar partiyasi nomzodi Luis Inasio Lula da Silva hibsga olinganidan soʻng, barcha yirik ijtimoiy soʻrovlarga koʻra, Bolsonaro bu yilgi prezidentlik saylovlarida yetakchi nomzod boʻldi. Sentyabr oyidagi Datafolha so'rovida birinchi turga nomzod sifatida 28% ovoz olishni mo'ljallamoqda, masalan, Bolsonaro rasm. Bu hafta Datafolha tomonidan o'tkazilgan so'nggi so'rov Bolsonaro uchun sezilarli o'sishni ko'rsatadi, u bekor yoki bo'sh ovozlar kiritilganda 40% yoki 36% ovoz olgan. Fernando Hadad 25% bilan ikkinchi, Ciro Gomes 15% bilan uchinchi bo'ldi.[12]

Saylovning birinchi bosqichi 2018-yil 7-oktyabrda boʻlib oʻtadi, Bolsonaro 46% ovoz (yoki 49,2 million kishi) olgan. To'g'ridan-to'g'ri g'alaba qozonish uchun zarur bo'lgan jami 50% haqiqiy ovozlarni ololmagani uchun u 2018-yil 28 oktyabrda bo'lib o'tadigan ikkinchi turda Mehnat partiyasining ikkinchi komandiri Fernando Haddad bilan ikkinchi turga chiqdi.[13]

Keyinchalik Bolsonaro 55,13% ovoz bilan saylovda gʻalaba qozondi va Braziliyaning 38-prezidenti etib saylandi. U 2019-yil 1-yanvardan lavozimga kirishgan.[14]

Saylov mitingiga hujum[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bolsonaro 2020-yilda
Nol soat

Bolsonaro 2018-yil 6-sentyabr kuni Juiz-de-Fora shahridagi mitingda hamfikrlar bilan gaplashayotganda oshqozoniga pichoq bilan jarohat yetkazgan.[15] Dastlab uning oʻgʻli Flavio otasining jarohatlari faqat yuzaki ekanligini va u shifoxonada tuzalib ketayotganini aytdi. Biroq, keyinroq u yaralar dastlab o'ylagandan ham yomonroq ko'rinishini va birinchi raund tugamaguncha otasining o'zi kampaniyani boshlay olmasligini aytdi.[16] U otasining ahvoli haqida yozdi va ponksiyon jigar, o'pka va ichak qismlariga etib borganini tushuntirdi. Shuningdek, u Bolsonaro kasalxonaga kelganida ogʻir gipotenziya (qon bosimi 10/3, 100/30 mmHg ga ekvivalent) bilan koʻp miqdorda qon yoʻqotganini, ammo keyin barqarorlashganini qayd etadi. Hujumni siyosiy spektrning har ikki tomonidagi prezidentlikka nomzodlarning aksariyati va Braziliya prezidenti Mishel Temer qoraladi. Hujumdan bir kun o'tib Bolsonaro oilasining iltimosiga ko'ra Isroilning San-Paulu shahridagi Albert Eynshteyn kasalxonasiga ko'chirildi. Shifokorlarning soʻzlariga koʻra, uning ahvoli oʻta barqaror edi.[17]

Politsiya hujumchini hibsga oldi va uning Adelio Bispo de Oliveyra ekanligini aniqladi, qoʻriqchilar uni “Xudoning topshirigʻida”[18] deb aytishdi. U 2007—2014-yillarda Sotsializm va erkinlik uchun partiyaning sobiq a'zosi bo'lgan. Uning ijtimoiy tarmoqlarida Bolsonaro va Temerning siyosiy tanqidlari mavjud.[19]

29-sentyabr kuni, hujumdan bir oy oʻtib Bolsonaro kasalxonadan chiqdi va Rio-de-Janeyrodagi uyiga qaytdi. Biroq uning maqomi prezidentlik saylovining birinchi turigacha saylovoldi tashviqotiga qaytishiga toʻsqinlik qildi. U kasalxonadan chiqqanida, Braziliyaning o'nlab shaharlarida minglab odamlar "Ele não" qo'shig'ini kuylab, Bolsonaro va uning siyosiy pozitsiyalariga norozilik bildirish uchun ko'chalarga chiqdi.[20] Bundan tashqari, 16 shtatda nomzodni qoʻllab-quvvatlash uchun mitinglar oʻtkazilmoqda.[21]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Carvalho, Luiz Maklouf „O julgamento que tirou Bolsonaro do anonimato“ (portuguese). O Estado de São Paulo (1-aprel 2018-yil). Qaraldi: 8-oktabr 2018-yil.
  2. ↑ Godoy, Marcelo. „Um fantasma ronda o Planalto“ (2 април 2017).
  3. ↑ „Bolsonaro era agressivo e tinha 'excessiva ambição', diz ficha militar“ (7 септември 2018).
  4. ↑ „Capitão Bolsonaro, a história esquecida – Observatório da Imprensa – Você nunca mais vai ler jornal do mesmo jeito“ (6 април 2011).
  5. ↑ „Bolsonaro (PP) é o deputado federal com maior número de votos no RJ – Notícias – UOL Eleições 2014“. UOL Eleições 2014 (29 октомври 2018).
  6. ↑ „PSL oficializa candidatura de Jair Bolsonaro à Presidência, mas adia definição de vice“ (7 септември 2018).
  7. ↑ TSE aprova por unanimidade candidatura de Bolsonaro à Presidência. G1 (7 септември 2018).
  8. ↑ Com chegada de Bolsonaro, Livres anuncia saída do PSL, Estado de S. Paulo, Посетен на 28 октомври 2018
  9. ↑ Como o PSL tomou espaço da centro-direita na Câmara, Nexo Jornal, Посетен на 28 октомври 2018
  10. ↑ Oito presidenciáveis discutem propostas de governo no segundo debate da campanha eleitoral de 2018. G1 (7 септември 2018).
  11. ↑ Jair Bolsonaro (PSL) é entrevistado no Jornal Nacional. G1 (7 септември 2018).
  12. ↑ „Datafolha para presidente, votos válidos: Bolsonaro, 40%; Haddad, 25%; Ciro, 15%; Alckmin, 8%“. G1 (7 октомври 2018).
  13. ↑ „Jair Bolsonaro: Far-right candidate wins first round of Brazil election“. BBC (8 октомври 2018).
  14. ↑ „Jair Bolsonaro, Far-Right Populist, Elected President of Brazil“. The New York Times (28 октомври 2018).
  15. ↑ Brazil Presidential Candidate Jair Bolsonaro Is Stabbed at Campaign Rally. The New York Times (6 септември 2018).
  16. ↑ Stabbed Brazil politician 'lost 40% blood'. BBC News (9 септември 2018).
  17. ↑ Jair Bolsonaro é internado no Hospital Albert Einstein, em SP. G1 (7 септември 2018).
  18. ↑ Brazilian presidential candidate stabbed at campaign rally. NBC News (6 септември 2018).
  19. ↑ Quem é o autor do ataque a Bolsonaro. El País Brasil (7 септември 2018).
  20. ↑ Bolsonaro recebe alta e deixa hospital em São Paulo (30 септември 2018).
  21. ↑ „Manifestações a favor de Bolsonaro ocorrem em 16 estados“ (30 септември 2018).

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Jair_Bolsonaro&oldid=4000006" dan olindi