Chorvoq GES
| Chorvoq GES (GES-6) | |
|---|---|
| Charvak Dam.jpg, Chorvoq Staumauer.JPG | |
| Mamlakat |
 Oʻzbekiston |
| Joylashuvi | Toshkent viloyati Boʻstonliq tumani Chorvoq |
| Daryo | Chirchiq |
| Kaskad | Chirchiq-Boʻzsuv suvenergetika trakti |
| Egasi | Oʻzbekenergo |
| Boshqaruvchisi | „Oʻzbekgidroenergo“ AJ |
| Maqomi | Amalda |
| Qurilishi boshlangan yil | 1963 |
| Agregatlar ishga tushgan yillar | 1970, 1972 |
| Asosiy tavsifi | |
| Yillik elektr energiyasi ishlab chiqarishi | 2 165 |
| Elektrostansiya turi | toʻgʻonli |
| Qisman kuchlanish | 148 |
| Elektr quvvati, MVt | 666[1][2] |
| Uskunalar tavsifi | |
| Turbinalar soni va rusumi | radial-oʻqli trubina (4×РО-170/638а-ВМ-410) |
| Turbinalardan chiqish, m³/s | 4×147 |
| Elektr generatorlar | 4×СВ-850/235-32 |
| Generatorlar quvvati , megavatt | 3×168, 1×162 |
| Asosiy inshoot | |
| Toʻgʻon turi | tuproqli tosh bilan toʻldirilgan |
| Toʻgʻon balandligi, m | 168 |
| Shlyuz | mavjud emas |
| Taqsimlovchi qurilma | 220 kV |
| Xarita | |
.png)
Koordinatalari: 41°37′44″N 69°57′57″E / 41.62889°N 69.96583°E G O
Chorvoq GES (GES-6) – Chirchiq daryosida, Toshkent viloyati Boʻstonliq tumani Xoʻjakent qishlogʻi yaqinida joylashgan. Oʻrta Chirchiq GESlar kaskadi tarkibiga kiradi. GESda umumiy quvvati 620,5 MVt boʻlgan 4 gidroagregat oʻrnatilgan. GES qurilishi 1963-yilda boshlangan. 1970-yil 1-dekabrda quvvati 150 MVt boʻlgan radial turbinali 1-gidroagregat, 1972-yilda oxirgi – 4-gidroagregati ishga tushirilgan. GESdan 220 kV li uzatish liniyalari orqali sanoat korxonalari elektr quvvati bilan taʼminlanadi. Oʻrta Osiyo „Energiya“ birlashgan energetika tizimiga ulangan. 2003-yilda 2470,1 mln. kVtsoat elektr energiyasi ishlab chiqarilgan[3]. Stansiyaga davlat nomidan „Oʻzbekgidroenergo“ AJ egalik qiladi.
Tabiiy sharoitlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Suv inshooti Sirdaryoning oʻng irmogʻi boʻlgan Chirchiq daryosining yuqori oqimida, yonbagʻirlari tik, tubi tekis boʻlgan, bardoshli ohaktoshlardan tashkil topgan darada joylashgan. GESni ishga tushiradigan suv ombori Chirchiq daryosi hosil boʻladigan joy ustiga qurilgan va hozirgi vaqtda uning irmoqlari – Piskom, Koʻksuv va Chatqol toʻgʻridan-toʻgʻri suv omboriga quyiladi[4]. GESdagi daryoda oʻrtacha uzoq muddatli suv sarfi 208 m³ / s, maksimal oʻlchangan suv sarfi – 1600 m³ / s, oʻrtacha uzoq muddatli oqim – 6,6 km³, toʻxtatilgan choʻkindining oʻrtacha uzoq muddatli oqimi 2,9 million tonnani tashkil qiladi.
Umumiy maʼlumotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Chorvoq GES Toshkent viloyatining shimolida, Chirchiq daryosi boʻyida, Gʻarbiy Tyan-Shanning Chatqol tizmasi etaklarida, Chorvoq shaharchasi yaqinida joylashgan. Chorvoq GES Chirchiq-Boʻzsuv suvenergetika trakti – Chirchiq daryosidagi gidrotexnik inshootlar majmuasi tarkibiga kiruvchi bosh va eng kuchli gidroelektr stansiya hisoblanadi. Toʻgʻon yonida energetiklar va gidroquruvchilar shaharchasi – Chorvoq joylashgan[5]. GES inshootlari tarkibi quyidagicha[6]:
- Maksimal balandligi 168 metr boʻlgan, markaziy suv oʻtkazuvchanligiga qarshi oʻzagi tuproqdan boʻlgan tosh toʻgʻon qumli-shagʻal filtrlardan va tosh massasidan yasalgan surish prizmalaridan iborat. Toʻsiqning hajmi 18,8 million m³ ni tashkil qiladi. Yuqori va pastki yon bagʻirlarining oʻrtacha nisbati 1: 2 ni tashkil qiladi. Bosim frontining umumiy uzunligi 770 m.
Toʻgʻon oʻzagi tagida 3,8×4,0 m kesimli sementlangan galereyasi joylashgan boʻlib, undan 10-12 m chuqurlikda mustahkamlovchi sementlangan qismi va 40 metrdan 100 metrgacha boʻlgan chuqurlikda ikki qatorli sementlangan pardasi joylashtirilgan. Galereya shuningdek, oʻzakni asosiy jins bilan bogʻlovchi tish vazifasini ham bajaradi;
- Ikkinchi darajali suv oʻtkazgich kallak, taʼmirlash darvozasi shaxtasi, diametri 9 m boʻlgan tunnel, taʼmirlash eshigi xonasidan va ochiq chiqish trubkasidan iborat;
- Suv oqimining falokatli yuzasi shaxta tipida;
- Favqulodda yuzaki mina tipidagi suv oqimi. Drenaj frontining uzunligi 56 m. Kallagining boʻsagʻasi ortidan kirish voronkasi joylashgan boʻlib, u diametri 11 m, balandligi 134 m boʻlgan vertikal shaxtaga aylanadi. Val diametri 10 m boʻlgan qiyalik orqali chiqish tunneli bilan bogʻlangan. Suv toʻkish liniyasi diametri 11 m boʻlgan birinchi darajali qurilish tunnelining oxirgi qismiga ulangan (yuqori oqim tomondan tunnel temir-beton tiqin bilan yopilgan). Suv oqimining quvvati 1200 m³/sek;
- Ortiqcha chiqindilarni ushlab qoluvchi panjaralar, taʼmirlash va favqulodda taʼmirlash eshiklari bilan jihozlangan suv olish inshooti;
- Diametrlari 9 metrdan va uzunligi mos ravishda 770 va 852 metr boʻlgan ikkita taʼminot tunnellari ikkita darajada ishlaydi. Ular har biri ikkita gidroagregat uchun metall vilkalar bilan tugaydi;
- GES binosi toʻgʻon yaqinida yopiq tur binodagi boʻlib, toʻgʻonning quyi oqimida joylashgan. Binoning rejadagi oʻlchamlari 102 × 26,4 m, maksimal balandligi 44,8 m. Toʻrtta gidroagregat, spiral kameralar, assimilyatsiya quvurlari, turbinalar va nasos xonalari suv osti massivida bitta blokda joylashgan;
- Suv chiqish kanali.
GESning quvvati 666 MVt, oʻrtacha yillik ishlab chiqarish 2,165 mlrd. kVt/soatni tashkil qiladi[7]. GES binosida 4 ta gidroagregat oʻrnatilgan boʻlib, ulardan bittasi 162 MVt, qolgan uchtasi esa 168 MVtdan quvvatga ega[8]. Gidroagregatlar radial-oʻqli turbinalar va 5 m diametrli turbinagacha boʻlgan kapalak klapanlar bilan jihozlangan, 148 m qisman kuchlanishda ishlaydi. Gidravlik turbina pervanellarining diametri 4,4 m, aylanish tezligi 187,5 rpm. Dastlab, har bir gidravlika quvvati 150 MVt edi, rekonstruksiyadan soʻng ularning quvvati oshirildi. Turbinalar Leningrad metall zavodida, generatorlar esa Elektrosila korxonasida ishlab chiqarilgan. Elektr energiyasi generatorlardan TDTs-200000/220 quvvat transformatorlari orqali 220 kV kuchlanishli ochiq kommutatorga, keyin esa energiya tizimiga uzatiladi.
GES toʻgʻoni mavsumiy tartibga solish uchun umumiy sigʻimi 2006 million m³, foydali hajmi 1580 mln m³ va yer yuzasi 40,1 km² boʻlgan Chorvoq suv omborini tashkil qiladi. Chorvoq suv omboridan Chirchiq-Boʻzsuv suvenergetika traktining butun kaskadi uchun suv oqimini boshqarish hamda Chirchiq vodiysidagi irrigatsiya va sugʻoriladigan dehqonchilik uchun suv sarfini tartibga solish uchun ham foydalaniladi (300 ming gektarga yaqin yerni sugʻoradi).
Rekonstruksiya qilinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
2011-yil iyun oyida „Oʻzbekenergo“ aksiyadorlik jamiyati va Rossiyaning „Silovie mashini“ aksiyadorlik jamiyati oʻrtasida Chorvoq GES gidroagregatlarini generator stator oʻrashlari, qoʻzgʻatuvchi tizimlar, moy bosimi bloklari, barcha toʻrtta gidroagregatda boshqaruv tizimlarini almashtirish hamda uchta gidravlika ustidagi turbin pervanelerini almashtirish orqali modernizatsiya qilishni koʻzda tutuvchi shartnoma tuzildi. 2014—2017-yillarda modernizatsiya qilingan uskunalar ishga tushirildi, bu esa stansiyaning quvvatini 600 MVtdan 666 MVtgacha va ishlab chiqarishni 2000 million kVt/soatdan 2165 million kVt/soatgacha oshirish imkonini berdi[1].
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 „Распоряжение Кабинета Министров Республики Узбекистан по утверждению акта Государственной приёмочной комиссии по приёмке в эксплуатацию модернизированной Чарвакской гидроэлектростанции“ (ru). АО «Узбекгидроэнерго». Qaraldi: 2019-yil 9-aprel.
- ↑ „Чорбоғ ГЭС да режа асосидаги амалий ишлар олиб борилмоқда“ (uz). АО «Узбекгидроэнерго». Qaraldi: 2020-yil 14-fevral. [sayt ishlamaydi]
- ↑ OʻzME
- ↑ Qishda Chorvoq suv omborining suv sathi pastligi sababli Koʻksuv Chatqolga quyiladi
- ↑ „Чарвак — поселок строителей Чарвакской ГЭС“. 2007-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 16-iyun.
- ↑ „Чарвакская плотина“. Qaraldi: 2010-yil 10-iyul.
- ↑ Аверина Л.А. „Гидроэнергетический комплекс и перспективы его развития в Чирчик-Ахангаранском бассейне и БД по энергетике, как составная часть моделирования“. 2012-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 6-iyul.
- ↑ „Информация о каскадах и гидроэлектростанциях, действующих в Узбекистане“. ОАО «Узбекгидроэнерго». Qaraldi: 2020-yil 6-mart.
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |