Bulgʻor tili
| Bulgʻor tili | |
|---|---|
| Mintaqalar | Markaziy Osiyo, Shimoliy Kavkaz |
| Holati | oʻlik |
| Turkumlanishi | |
| Turkum | Yevroosiyo tillari |
| Til oilasi | |
| Alifbosi | arab |
| Til kodlari | |
| ISO 639-1 | - |
| ISO 639-2 | - |
| ISO 639-3 | XBO |
Bulgʻor tili — qadimgi bulgʻor qabilalarining tili. Bulgʻorlar avval Xun qabilalari ittifoqiga kirgan, slavyan, fin-ugor davlatlari bilan aloqada boʻlgan. 9 — 11 asrlardan saqlangan daraklardagi (14 — 15 asrlar) yozuvlarga, tarixiy ismlar tuzulishiga qaraganda, bulgʻor tili hozirgi chuvash tiliga yaqin boʻlgan. Bu ikkalasi turkiy tilining bulgʻor guruhiga mansub. Bulgʻor guruhidagi tillarning oʻzga turkiy tilidan oʻzgachaligi — „z“ oʻrniga „r“, „sh“, „s“ oʻrniga „l“ harfining foydalanishidir. Bulgʻor tili hozirgi boshqir, tatar tillarining shakllanishiga sabab boʻldi. Koʻchmanchilar bulgʻorlarni 7 — 9 asrlarda hozirgi Rossiyaning janubiga tomon quvganida, ularning bir boʻlagi vengr va slavyanlarning tarkibiga kirgan, shuning natijasida ularning tiliga bulgʻor sozʼlari koʻplab kirgan.
Bulgoʻr tili — qad. bulgʻor xalqining tili. Aholisi turkiy qabilalar uyushmasidan iborat boʻlgan Bulgʻor davlati hozirgi Volga va Kama daryolarining boʻylarida 10-asrda vujudga kelgan. Bu davlat inqirozga uchragandan keyin qabila va xalqlarning Bulgʻor ittifoqi tarqalib ketgan. Bu til toʻgʻrisida vizantiyalik, yevropalik, arman va arab sayyohlarining xotiralarida, shuningdek qabr toshlarida saqlangan maʼlumotlar, kishi va joy nomlari asosida fikr yuritish mumkin. Bular Bulgʻor tilining baʼzi xususiyatlarini aniqlashga imkon beradi. Masalan, qad. turkiy tillardan "z" oʻrnida "r", "sh" oʻrnida "l" mavjudligi bilan farq qilgap: kyor — kuz; xyol — qish. Bulgʻor tili qad. tillardan hazar, hozirgi tillardan chuvash tiliga yaqin turadi. Bu 3 til birgalikda turkiy tillarning bulgʻor guruhini tashkil qiladi.[1]
Bulgʻorcha, tatarcha va chuvashcha soʻzlar jadvali[tahrir | manbasini tahrirlash]
| Voljskli-bulgʻorcha soʻzlar (r-uslub) | Taxminan transliteratsiya | Zamonaviy chuvashcha analog | Zamonaviy tatarcha analog | Soʻz maʼnosi |
|---|---|---|---|---|
| هیر | хир | хĕр | кыз | qiz |
| اول | авл (аул) | ывăл | ул | oʻgʻil |
| آیح | айх | уйăх | ай (айгы) | oy |
| جال | джал | çул | ел (джыл) | yil |
| تواتو، تواتة | туату, туата | тăват(ă) | дүрт | toʻrt |
| آلط، آلطی | алты, алт | улт(ă) | алты | olti |
| جتی، جیات | джиат, дж-ти, джиете | çич(ĕ) | җиде | etti |
| سکر | с-к-р | сакăр | сигез | sakkiz |
| طحر، طحور | т-хур, т-х-р | тăхăр | тугыз | toʻqqiz |
| وان | ван, уан | вун(ă) | ун | oʻn |
| جیریم، جرم | джирим, дж-р-м | çирĕм | егерме (җегерем) | yigirma |
| ووطر | вут-р | вăтăр | утыз | oʻttiz |
| جور | джур | çĕр | йөз | yuz |
| ﺍﺣﺮﺖ | ахират | ахрат | ахирэт | oxirat |
| ﺍﻜ | ике | икӗ | ике | ikki |
| ﺩﻨﻴﺎﺮﻦ | дэньядан, дуньядан, дуньяран (dunyaran) | тӗнчерен | дөньядан | dunyodan |
| ﺑﺎﻘﻲ | бакый | — | бакый | boqiy |
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |